Wetenschappers eisen strenge Europese strategie tegen coronapandemie

Nu de lockdown-light in Duitsland heeft gefaald, willen gerenommeerde wetenschappers dat het aantal coronabesmettingen in Europa drastisch daalt. Zo begint een interessante bijdrage op de website van het Duitse opinieweekblad Der Spiegel die ik hier deels vertaald en deels geparafraseerd weergeef.

“Het is zoals bij een gigantische voetbalwedstrijd”, wordt Viola Priesemann geciteerd. Zij is natuurkundige van het Max-Planck-Institut en gespecialiseerd in het simuleren van uitbreidingsprocessen – bijvoorbeeld van ziekteverwekkers. Al maanden volgt ze de weg die het coronavirus zich rond de wereld baant. “Telkens, wanneer het virusteam een doelpunt schiet, krijgt het maximaal drie nieuwe spelers”, zegt Priesemann. “De verdediging van het andere team komt daardoor in onderbezetting, het virusteam schiet het ene doelpunt na het andere, hun aantal spelers groeit en groeit.”

Dat is precies wat Duitsland de afgelopen maanden heeft meegemaakt. De doelpunten staan voor ieder mens dat door het coronavirus is besmet. Eenieder die een besmettingsketen op gang heeft gebracht en daarmee onopzettelijk nieuwe virusspelers op het veld heeft neergezet.

De verdediging van Duitsland wordt gevormd door de GGD’s, laboratoria en de zg. AHA-L-regels (Abstand (afstand), Hygiene (hygiëne), Alltagsmaske (alledaags mondkapje), Lüften (luchten)). Want een consequente contactopsporing, omvangrijke tests en het gedrag van iedere persoon, kan besmettingen voorkomen. In de spelsituatie zou dat heten: wordt een aanval verdedigd, dan moet een virusspeler het veld verlaten, zijn team wordt kleiner.

Echter, wanneer het virusteam groeit en groeit, dan kan de verdediging nauwelijks iets voor elkaar krijgen. De stand tijdens de rust in Duitsland: meer dan 33.000 gemelde nieuwe besmettingen op slechts één dag. In veel andere Europese landen ziet het er niet veel beter uit.

Daarom eisen gerenommeerde onderzoekers uit Europa, in een door Priesemann opgestelde verklaring in het vakblad Lancet, dat het aantal coronabesmettingen in heel Europa drastisch wordt verlaagd. De publicatie in het gerenommeerde medische tijdschrift verscheen gisteren. Meer dan 300 wetenschappers hebben het document ondertekend waaronder de Duitse viroloog Christian Drosten van de Berlijnse Charité, Melanie Brinkmann van het “Helmholtz-Zentrum für Infektionsforschung” en ook Michael Meyer-Hermann van hetzelfde centrum.

Onder de meer dan 300 handtekeningen bevinden zich er ook 24 uit Nederland waaronder die van de virologen Alex W. Friedrich en Bert Niesters van het Groningse UMCG, de oud-hoofdinspecteur voor de Gezondheidszorg en lid van het RedTeam Wim Schellekens en Janneke van de Wijgert, hoogleraar infectieziekten aan de universiteiten van Utrecht en Liverpool.

De onderzoekers stellen een richtlijn voor van maximaal tien nieuwe besmettingen per miljoen inwoners per dag en dat voor heel Europa. Voor Duitsland zouden dat maximaal ca. 830 nieuwe besmettingen per dag betekenen, voor Nederland ca. 170. Dergelijke lage getallen werden in Duitsland voor het laatst in de zomer gemeten. Vanaf augustus steeg het aantal besmettingen weer. Eerst sluipend, vanaf oktober razendsnel. Momenteel is het aantal gemelde coronabesmettingen in Duitsland hoger dan ooit tevoren.

“We hebben werkelijk naar mogelijke voordelen van hoge besmettingsgetallen gezocht”, verzekerde Priesemann afgelopen vrijdag tijdens een online persconferentie van het Science Media Center Deutschland. “Maar we hebben er geen enkele gevonden”. Het is een dwaalleer dat een hoog aantal besmettingen meer vrijheden zouden opleveren. Het tegendeel is waar, aldus de auteur van de bijdrage in Der Spiegel.

Een blik op China, Australië, Nieuw-Zeeland en Taiwan toont aan: waar alle besmettingen consequent gevolgd werden en besmettingsketens werden onderbroken om te voorkomen dat het virus zich op grote schaal zou uitbreiden, in die landen herstelde de economie sneller, werden minder mensen ziek of stierven. Het openbare leven is op veel plekken bijna onbegrensd weer opgepakt. “Nul covid”, zo kan de weg worden samengevat die deze landen kozen.

Duitsland en veel andere Europese landen hebben daarentegen geprobeerd tot een akkoord te komen met het virus. Veel landen houden zich nu aan de capaciteitsgrenzen van de ziekenhuizen, met terugkerende regionale of nationale lockdowns, als het te gevaarlijk wordt.

Lage besmettingsaantallen hebben volgens de verklaring van Priesemann daarentegen meer voordelen:

– Levens redden: Als minder mensen besmet raken, dan worden ook minder mensen ziek of sterven. Tot nu toe is het geen enkel land gelukt bij de uitbreiding van het virus risicogroepen te beschermen – Gemakkelijke controle: Is het aantal besmettingen laag, dan bereiken capaciteiten niet zo snel hun grenzen. Het consequent testen, volgen en isoleren van verdachte gevallen en het in acht nemen van de eerder genoemde AHA-L-regels kunnen voldoende zijn om een nieuwe stijging van het aantal besmettingen te voorkomen. – Betere planning: Blijft het aantal besmettingen stabiel, dan zijn er geen overhaaste extra beperkende maatregelen nodig. Deze zekerheid bij het plannen gebruikt de economie.

“Een laag aantal nieuwe besmettingen heeft enkel voordelen”, zegt Priesemann. “Daarover is wetenschappelijke consensus in de virologie, epidemiologie, economie en sociologie.” Beter gezegd: wat baat voor de gezondheid, baat ook voor de economie. Tot de ondertekenaars van het document horen dan ook niet alleen virologen en epidemiologen, maar ook bekende economiewetenschappers zoals Clemens Fuest, voorzitter van het Ifo Instituut voor Economisch Onderzoek en directeur van het Centrum voor Economische Studies aan de Universiteit van München.

De waarschuwing van de wetenschap is niet de eerste wens van een gezamenlijke Europese strategie. Devi Sridhar drong er in een interview met Spiegel al op aan. Zij is professor aan de University of Edinburgh en adviseert Schotland bij pandemievragen. Met blik op de huidige ontwikkeling zegt ze: “De poging het virus op een acceptabel laag niveau te laten sudderen is het recept voor een catastrofe, omdat het regeringen met het oog op de besmettelijkheid en de ziekenhuisopnames bij Sars-CoV-2 altijd weer tot nieuwe lockdowns dwingt. “Dat is zoals de poging melk proberen te laten sudderen.”

Sridhar pleit er daarom voor het aantal besmettingen tot nul te verlagen. “De landen moeten nu beslissen of ze met het virus en de alledaagse beperkingen willen leven. Of dat ze het virus willen elimineren zoals bij landen in Oost-Azië en het Pacific-gebied en weer tot het alledaagse leven terugkeren, met beperkte internationale mobiliteit.”

Tot nu toe kozen de Europese landen altijd weer voor de weg van de lockdown om de besmettingscurve te buigen, echter nooit tegelijkertijd. Daardoor kon het virus telkens weer van elders worden overgebracht. “Met het oog op de open grenzen kan geen land het aantal besmettingen in z’n eentje laag houden, daarvoor is een gemeenschappelijk doel en een met elkaar afgesproken manier van handelen essentieel”, staat er in de door Priesemann opgestelde verklaring.

De getallen moeten dus in heel Europa duidelijk naar beneden, want ook vaccinatiestoffen zullen de situatie binnen afzienbare tijd niet aanmerkelijk verbeteren. Alleen hoe, vraagt Veronika Hackenbroch zich in het artikel Der Spiegel af. Volgens haar is de ongemakkelijke waarheid: niemand kan precies zeggen waar mensen elkaar besmetten. De meeste aantoonbare uitbraken vinden weliswaar in gezinnen plaats, maar die zijn ook gemakkelijk te ontdekken, uiteindelijk wonen de gedupeerden bij elkaar. Of daarentegen winkels, bussen of treinen de drijvende kracht van de pandemie zijn, dat kan niemand precies zeggen. Wie weet wie de persoon is die naast iemand in een bus hoest of bij de kassa in de supermarkt niest?

In plaats van gedifferentieerd gebieden te sluiten waarin het besmettingsrisico bijzonder hoog is, blijft alleen nog de lockdown over. Dat het aantal besmettingen dan ook in de winter kan dalen, heeft bijvoorbeeld Ierland aangetoond.

Ook in andere landen kon het reproductiecijfer door lockdowns in de herfst- en wintermaanden na een aanlooptijd tot 0,7 worden teruggebracht. Vanaf die waarde halveert het aantal nieuwe besmettingen zich in circa een week tijd, zegt Priesemann. De wetenschappers vinden het daarom realistisch dat Europa al in het voorjaar de nagestreefde waarde van minder dan tien nieuwe besmettingen per miljoen inwoners zou kunnen bereiken.

“In de herfst hebben we de kans laten lopen om de getallen in Duitsland opnieuw te verlagen”, zegt Priesemann. Dat is een fout geweest. “We hadden gehoopt dat de lockdown-light voldoende zou zijn om het aantal besmettingen duidelijk te verlagen. Toch is dat niet gelukt.” Het aantal zwaar zieke mensen en overledenen is zelfs consequent gestegen. “De lockdown-light heeft vrijwel niets opgeleverd”, aldus Priesemann. Toen eind november duidelijk was dat de maatregelen nauwelijks effect hadden, had er tegengestuurd moeten worden.

Duitse critici, zoals Andreas Gassen, voorzitter van de Duitse artsenorganisatie KBV, twijfelen of een nieuwe lockdown het aantal besmettingen op lange termijn kan laten dalen. Doorslaggevend is de bescherming van risicogroepen. Een lockdown is geen strategie voor lange termijn.

“Dat heeft ook niemand beweerd”, zegt Priesemann. “Natuurlijk moeten we risicogroepen beschermen, maar daarvoor moet het aantal besmettingen eerst duidelijk tot onder de 50 dalen.” Dat is tot nu toe in elk land gelukt wat een lockdown had afgekondigd. Er is geen reden om aan te nemen dat het uitgerekend nu anders zou zijn. Is het aantal besmettingen eerst op een laag niveau, dan pas zijn duidelijk merkbare versoepelingen mogelijk, kunnen winkels opengaan, kinderen weer naar school. Lokale uitbraken moeten rigoureus worden ingedamd met reisbeperkingen, doelgerichte tests en mogelijkerwijs regionale lockdowns. “We moeten het lage aantal besmettingen dit keer verdedigen”, maant Priesemann. Anders verspeel je het succes.

Bron: Spiegel Wissenschaft – Wissenschaftler fordern neue Corona-Strategie für Europa