Wie maakt zich nog zorgen over het sociaal weefsel van onze samenleving?

Vooral de VVD treft blaam dat fascistisch geweld zich met zoveel opgezwollen zelfvertrouwen in de straten van Den Haag heeft vertoond. Ooit was het een liberale partij met een gezonde dosis conservatisme, nu is diezelfde partij met de huidige xenofobische koers medeplichtig aan het verscheuren van onze sociale cohesie.

Afgelopen zaterdag, de dag dat fascistisch machtsvertoon Den Haag zou doen opschrikken, droeg ik 's ochtends mijn gedichten voor in een boekhandel in Lisse. Het was een schattige ouderwetse winkel, Grimbergen Boeken, die ondanks toenemende ontlezing en de opkomst van Bol.com en alle andere goedkope online aanbieders, against all odds al dertig jaar bestaat. Ik zag gelijk hoe eigenares Pauline het op wonderbaarlijke wijze voor elkaar krijgt de marktdictatuur te overleven: door haar warme aandacht voor de bezoekers en dankzij haar oprechte liefde voor literatuur en poëzie. Haar boekhandel ademt authenticiteit en sereniteit, nodigt uit tot het vertragen, te blijven en haar boekenverzameling bewonderen. Van haar achternaam heet Pauline: Goedemans. Symbolischer kan haast niet.

Die middag reisde ik weer huiswaarts richting Den Haag. Wederom om poëzie voor te dragen. Niet in eigen huis, maar in een huis dat voor mij en velen met mij als spiritueel thuis aanvoelt. Het is het huis van dhr. Vosteen. Ik ging er heen ter ere van zijn verjaardag, hij werd negentig. Deze Amsterdamse telg was al jong in Den Haag komen wonen. Als irrigatie-ingenieur heeft hij onder andere aan het koninklijk paleis gewerkt.

Vroeger was hij een rijzige man, deze door en door vrijzinnige Amsterdammer, en raakte als jonge twintiger in de ban van een in Den Haag zetelende Indiase soefi (soefisme is de mystieke stroming uit de wereld van de islam). De liefde voor poëzie, muziek, samen mantra’s zingen en biddend wervelen, praktijken die bij het soefisme behoren, heeft hem in al die decennia niet losgelaten. Sterker nog, zijn huis – een prachtig oude woning aan parmantige Groot Hertoginnelaan werd een soefi-huis. Een ultieme plek voor degenen die even de waan van de dag achter zich wilden laten, maar geen zin hadden in het moralistisch gepreek van een kerk of moskee noch in de hiërarchie die hoort bij alle institutionele religies.

Zijn soefi-ceremonies brachten altijd het meest diverse gezelschap dat je kunt bedenken bij elkaar. Ik keek afgelopen zaterdag even om me heen wie er waren gekomen om zijn verjaardag te vieren: van fabrieksarbeider tot professor, moslim, hindoe, atheïst. Nederlanders, Belgen, Nederlanders met roots in Afghanistan, Iran, Servië, Tunesië en Turkije. Jong en oud, en de kinderen altijd welkom. Mijn drie kinderen, toen ze nog huilende baby’s of gillende peuters waren en later stille teenagers, hebben zich hier altijd zo welkom gevoeld.

Dhr. Vosteen is nog altijd scherp van geest – met een gevat Amsterdamse woordenspel en de grappen die erbij horen – maar wekelijks soeficeremonies organiseren, dat gaat niet meer. Toch wilde hij nog een laatste keer van zijn huis een baken van vrede en samenvieren maken. Het samen zijn, samen eren, met muziek, met gebeden, met poëzie en niet te vergeten met afsluitende soep. Want bij soefi’s hoort ook eten, net als samenzang en gebed bij het samenzijn. Nog één keer de mensen een bezielend kampvuur aanbieden, bijdragen aan saamhorigheid, dat was zijn verjaardagswens. Zijn Indiase soefimeester had de jonge Vosteen een soefinaam geschonken, die hij nog altijd met veel trots draagt: Alim. Het betekent in vele talen in het Midden-Oosten en West-Azië de wijze. Wij, zijn vrienden en dankbare bezoekers van zijn gastvrije huis, noemen hem Alim Baba: ‘wijs vadertje”.

Het is die wijsheid, van de boekwinkeleigenares in Lisse tot de gepensioneerde irrigatie-ingenieur uit Den Haag, die we deze dagen op het politieke toneel zo missen. De wijsheid die saamhorigheid brengt, een ambacht is, sociaal weefsel aanbrengt. Een kunst, een levenshouding die veel geduld vraagt, zorgvuldigheid en liefde. En hoewel onze saamhorigheid veel van waarde is, is ze ook weerloos.

Toen ik afgelopen zaterdag aan het begin van de avond van Alim Baba afscheid nam, zag ik pas op mijn mobiel wat voor een rotzooi er op een steenworp van zijn serene ceremonie in Den Haag had plaatsgevonden.

Wat wij heden ten dage presteren om ons zelfbeeld van onze samenleving te etaleren, staat in schril contrast met wat ik dagelijks, in het klein, in dit land meemaakt. Want ik kom, in allerlei soorten en maten, vele dhr. Vosteens en mw. Goedemansen tegen. Het land kent veel wijze mannen en vrouwen, die beseffen hoe je saamhorigheid voor elkaar krijgt, die weten hoe je een sociaal weefsel behoort te weven.

Die broodnodige wijsheid lijkt deze dagen volstrekt zoek binnen onze politiek. Het 'Binnenhof' is verworden tot een primaat van lege polemiek, lelijke oneliners, ijdele, puberale ruziënde volwassenen. Vooral op de rechterflank lijkt de rede zoek, laat staan dat er wijsheid is te vinden.

Je kunt wel degelijk een kritisch debat voeren over asiel, immigratiebeleid en culturele diversiteit, zonder je te verlagen tot haatzaaiende retoriek. Sterker nog, een redelijk rechtse stem hierover is broodnodig, zodat links niet meer kan rentenieren met moreel-ethische superioriteit op dit thema, zonder dat ze zich uitgedaagd voelen om er inventiever over na te denken. Maar het rechtse geluid devalueert alsmaar tot een steeds lelijker haatdragend kabaal. Dat duwt links en ieder ander met politiek-moreel geweten in een verdedigingspositie, het brengt democratische besluitvorming in een impasse én het maakt ruim baan voor burgerlijke frustraties en fascistische agressie.

Onze democratie gedijt bij een waardig debat, ook over vraagstukken rondom asiel, immigratie en culturele diversiteit, hoe we daar als land mee moeten omgaan. Je kunt conservatief zijn op deze thema’s, en juist daarmee een belangrijke remedie vormen tegen xenofobisch-fascistisch wind die uit Amerika komt aanwaaien. Want een conservatief verlangen van ‘behoud het goede’ is heel wat anders dan het wraakzuchtige reactionaire getetter van Wilders & co. in de Kamer. Het vandalistische, fascistische vertoon in de straten van Den Haag hoeft helemaal niets te maken hebben met een conservatieve grondhouding op thema’s als culturele diversiteit, asiel en immigratie.

Rechts Nederland is behoorlijk in de war dezer dagen en daardoor ontstaat er ruimte voor het fascisme. De VVD treft hierbij in het bijzonder blaam. Dat de agressieve xenofobisceh retoriek van Wilders door VVD omarmd is en gelegitimeerd door samen met de PVV een kabinet te vormen, heeft fascistische stromingen in Nederland vleugels gegeven. Het politieke geweld van afgelopen zaterdag is geen uit de hand gelopen hooliganisme, maar een teken van opgezwollen zelfvertrouwen van fascisten.

Terug naar dat andere Nederland, het Nederland dat dhr. Vosteens en mw. Goedemansen van deze wereld met zorg en aandacht van een weefsel hebben voorzien. Dat is een prachtig land en de rotzooi die er zaterdag van gemaakt is, is dat land onwaardig. In dat goede Nederland ken ik mensen van vele politieke kleuren. Daartoe behoren ook vrienden, kennissen, collega’s die rechts stemmen. Ook conservatieve denkers en bestuurders. Al die mensen, van welke politiek signatuur dan ook, verdienen wijzere politici. Politici die om ons samenzijn, onze saamhorigheid, geven. De rotzooi die politiek in de Tweede Kamer heden te dage van het democratisch debat maakt, en wat fascisten afgelopen zaterdag van de straten van Den Haag hebben gemaakt, die heeft Nederland niet verdiend. Ik zou onze politici, in het bijzonder aan rechterflank, de VVD in de persoon van hun lijstrekker mevrouw Yeşilgöz willen zeggen: ga je bezinnen en ruim je rotzooi op!

Misschien kunnen onze politici in de leer bij dhr. Vosteens en mevrouw Goedemansen van deze wereld, om te leren hoe je voor saamhorigheid zorgt, en hoe je een samenleving van wijs leiderschap en goede zorg voorziet.