Wie verdient sympathie?

Politici vallen over elkaar heen wanneer het gouden moment zich aandient: rellen en brandstichting in de hoofdstad van de Nederlandse democratie, met verkiezingen aan de horizon. Alles staat op het spel. Pogingen om het narratief te kapen voor eigen gewin zijn nog ongeloofwaardiger dan voorheen. Het ontleden van de psyche van een hooligan, gecombineerd met afkeuring door zelfs de meest extreme politieke brandstichter, met de aansteker half uit zijn broekzak, leidde tot een duizelingwekkend debat. Maar de duiding duurt voort. Meer dan een week na de gebeurtenissen blijf ik achter met dezelfde onbeantwoorde vraag: wie verdient sympathie?

In de politiek is sympathie een schaars goed geworden. Per calamiteit besteed je het maar eens, en de keuze aan wie men het toebedeelt, maar vooral aan wie niet, is politiek. In de framing van gebeurtenissen zoals in Den Haag wordt dit middel gebruikt om te schetsen wie het slachtoffer is. Dit slachtoffer geniet een bepaalde mate van morele onschendbaarheid: kritiek wordt sneller afgewimpeld en politieke steun lijkt vanzelfsprekend.

Maar juist in die verdeling van sympathie wordt macht uitgeoefend. Het toekennen ervan in de politiek is niet louter een menselijke reflex, maar een strategische zet die bepaalt welke verhalen boven komen drijven en welke verdwijnen in de marge. Wie de sympathie krijgt, krijgt ook de legitimiteit om te spreken, en wie buiten beeld valt, wordt gereduceerd tot ruis.

De politieagenten waren slachtoffer van extreem geweld door hooligans. De Joodse gemeenschap was slachtoffer van antisemitische leuzen en handgebaren. D66 was slachtoffer van politiek geweld door aanvallen op het partijkantoor. Zij zijn het. Zij verdienen sympathie. Maar dan rijst de vraag: wie verdient dit niet? Wie is bewust buiten het rijtje gehouden?

Nadat Geert Wilders zijn selectie van slachtoffers een podium bood in het debat over de gebeurtenissen in Den Haag, haalde hij de aansteker weer tevoorschijn en ging hij verder met het affikken van het inlevingsvermogen dat dit land nog heeft voor moslims en allochtonen. Later mocht Caroline van der Plas op tv nogmaals haar zegje doen over de “terechte” zorgen van de mensen op de demonstratie, om zo het circus voor haar aanhang te rechtvaardigen. Toen volgden Yesilgöz en daarna Eerdmans, en maar door, en maar door.

De cynisch makende ironie van dit alles is dat al deze groepen medelijden ontvangen. Zelfs de steen die naar de politieauto werd gegooid geniet meer sympathie dan de groep tegen wie deze uit de hand gelopen demonstratie gericht was. De mantra die nooit voor deze groep mag gelden, werd een universele waarheid voor de rellende extreemrechtse hooligans: “geweld plegen is een individuele keuze.” Voeg daar gerust aan toe: “zolang het ons uitkomt.”

Dit was een masterclass in hoe je een politiek dreigend voorval onschadelijk maakt. Bij uitstek was dit het moment om de radicaliserende werking van rechtse retoriek tastbaar bloot te leggen. Er werd een poging gedaan, maar de kern werd voortdurend gemist. Om welke groep gaat het eigenlijk? Wie verdient sympathie? En vooral wie niet?