Wie zijn nou de echte dieven?

De NOS kopte deze week: “Klanten stelen meer uit supermarkt, door hoge inflatie en zelfscan”. Het is het zoveelste nieuwsartikel in een lange lijst. Overal gaat het over hoeveel mensen wel niet stelen bij de supermarkt. De topmensen huilen tranen met tuiten over het geld dat ze mislopen.

Volgens de NOS heeft winkeldiefstal de hele supermarktbranche bij elkaar vorig jaar 70 miljoen euro aan omzet gekost. Boe-hoe, die arme supermarktjes toch. Of nou ja, arm? Even een overzicht.

Ahold Delhaize, het moederbedrijf van Albert Heijn, maakte vorig jaar 2,5 miljard euro winst. Winst hè? Dat is dus 2,5 miljard euro die Ahold gewoon over houdt, en ruim 1 miljard daarvan is rechtstreeks op de rekeningen van aandeelhouders gestort. De winst was een stijging van 14 procent ten opzichte van 2021 en de hoogste winst die het bedrijf ooit heeft gehaald. Toegegeven, Ahold is ook internationaal actief en knijpt Nederlanders ook uit met andere merken zoals Etos en bol.com, maar een significant deel van die winst komt toch van Albert Heijn. En ze zijn niet alleen: ook de andere grote supermarktketens zoals Jumbo en Plus behaalden vorig jaar tientallen miljoenen euro’s winst.

En daar hebben ze echt alles aan gedaan. Toen de prijzen flink omhoog gingen en boodschappen razendsnel voor veel meer mensen onbetaalbaar werden, hebben de supermarkten de prijzen extra veel verhoogd om nog wat extra geld te verdienen. Volgens economen van de Rabobank zijn prijzen ruim twee procentpunt meer gestegen dan “strikt noodzakelijk was geweest om de winst op peil te houden”. Dus zelfs zonder die extra prijsverhogingen zouden de supermarkten nog steeds tientallen miljoenen aan winst hebben behaald, en toch gingen de prijzen nóg verder omhoog.

Is dit nou eerlijk? Stel jezelf heel principieel die vraag: is dit nou eerlijk? Meer dan de helft van alle huishoudens in Nederland komen niet of nauwelijks rond. Om aan eten te komen zijn de meeste mensen praktisch afhankelijk van supermarkten, en die supermarkten strijken daar vervolgens miljoenen of zelfs miljarden euro’s winst mee op ten koste van diezelfde mensen.

En dat staat nog los van de andere mensen die door de supermarkten worden uitgeknepen. Wat dacht je bijvoorbeeld van boeren, die schandalig lage prijzen krijgen voor hun producten. Als de supermarkten zo veel geld overhouden, kunnen ze dan niet een deel van dat geld gebruiken om boeren een eerlijkere prijs te betalen? Dat geldt al helemaal voor biologische producten: die zijn niet duurder omdat de productie zoveel duurder is, maar omdat de supermarkten de prijzen kunstmatig veel hoger maken om er zelf mee te cashen. De boeren zien daar amper iets van terug. En dan heb ik het nog niet eens gehad over hoe erg boeren en arbeiders in het buitenland worden uitgebuit.

Of wat dacht je van het personeel? Veel te veel medewerkers moeten werken voor een hongerloon. Kan een deel van die enorme winsten niet terug naar de mensen die dat geld voor die topmannen bij elkaar hebben gewerkt? Een paar weken geleden moest het distributiepersoneel van Albert Heijn nog staken voor een leefbaarder loon. Albert Heijn – nogmaals, 2,5 miljard euro winst – vond loonsverhogingen “onhaalbaar” en zei dat medewerkers “ook bereid moeten zijn om wat te doen”.

En dit alles geldt overigens ook voor veel voedselbedrijven. Neem Unilever bijvoorbeeld: ook die verhoogden de prijzen om “de winstgevendheid op peil te houden”. De winst van boerenuitknijper FrieslandCampina is vorig jaar verdubbeld en de winst van Heinz steeg zelfs nóg harder. Dit zie je bijna overal.

Is dit nou eerlijk? Voor heel veel mensen is wel of niet een broccoli scannen bij de kassa de keuze tussen wel of geen eten op tafel. Mensen moeten eten, zo simpel is het. Tegelijk harken supermarkten en voedingsbedrijven niet alleen miljoenen- of zelfs miljardenwinsten binnen over de ruggen van diezelfde mensen en alle andere mensen in hun keten, maar ze gooien middenin een loodzware tijd zelfs hun prijzen extra hard omhoog, puur om nog wat extra geld uit die toch al bijna lege portemonnees te knijpen.

Wie zijn nou de echte dieven hier?