Wilders' wetgeving maakt behulpzame burgers tot criminelen

De Asielnoodmaatregelenwet die de Tweede Kamer op 3 juli heeft aangenomen maakt behulpzame burgers tot criminelen. Dat blijkt uit onderzoek door de Raad van State, het hoogste adviesorgaan van de regering. Eerder had het kabinet verklaard dat het risico van criminalisering in de praktijk verwaarloosbaar zou zijn omdat justitie geen tijd heeft om tot vervolging over te gaan. Na overleg met de Kamer heeft de minister van Asiel en Migratie de Afdeling advisering van de Raad van State gevraagd het risico te bekijken. "De centrale vraag in het voorlichtingsverzoek is of individuele gedragingen van derden uit menselijkheid of humanitaire hulp kunnen worden aangemerkt als medeplegen of medeplichtigheid en daardoor strafbaar zijn," schrijft de Raad.

De Raad constateert om te beginnen dat er bij de behandeling van het wetsvoorstel door de Tweede Kamer veel te weinig aandacht geweest is voor deze aspecten. Onder druk van de autocratische PVV en handlangers werd de wet snel doorgevoerd. Wilders had kort daarvoor het kabinet laten vallen en - rechtse - politieke partijen vreesden als 'slap' te worden afgeschilderd als ze de ondeugdelijke wet zouden tegenhouden. De Raad stelt "dat het wetgevingsproces voorafgaande aan de stemming over het amendement onzorgvuldig is verlopen".

De wet stelt het verlenen van hulp aan mensen zonder geldige verblijfspapieren strafbaar. Christelijke partijen als CDA, CU en SGP vrezen dat daardoor bijvoorbeeld vrijwilligers van het Leger des Heils strafbaar worden. De Raad bevestigt die vrees.

De Afdeling advisering ziet het als een reële mogelijkheid dat het verlenen van hulp aan iemand die illegaal verblijft in Nederland een vorm van medeplegen of medeplichtigheid is. De hulpverlener maakt het immers mogelijk dat die persoon illegaal in Nederland kan blijven. Ook bij beperkte vormen van hulp, zoals het geven van een kop soep, kan al sprake zijn van medeplichtigheid. Er kan zelfs sprake zijn van medeplegen wanneer de hulpverlener intensiever bij de vreemdeling betrokken is, gedurende een langere tijd hulp verleent of de vreemdeling helpt om uit het zicht van de overheid te blijven. Slechts in bijzondere gevallen zal de hulpverlener een beroep kunnen doen op een strafuitsluitingsgrond, waardoor hij niet gestraft wordt ook al pleegt hij een strafbaar feit. Het is daarom aannemelijk dat de strafbaarstelling van illegaal verblijf ertoe leidt dat hulpverleners strafbaar zijn.

De Raad geeft ook advies hoe dat voorkomen kan worden:

Als het de bedoeling van de wetgever is om illegaal verblijf strafbaar te stellen, maar niet dat hulpverleners strafbaar zijn, dan moet de strafbaarstelling worden aangepast. Hiervoor zijn twee mogelijkheden, die ook tezamen kunnen worden toegepast. Zo kan van de strafbaarstelling een overtreding in plaats van een misdrijf worden gemaakt. Bij een overtreding is medeplichtigheid namelijk niet strafbaar, waardoor de meeste hulpverleners niet strafbaar zullen zijn. Een andere mogelijkheid is dat een strafuitsluitingsgrond aan de strafbepaling wordt toegevoegd waaruit blijkt dat hulpverlening om humanitaire redenen niet strafbaar is. In dat geval kan ook een hulpverlener die zich schuldig maakt aan medeplegen een beroep doen op een strafuitsluitingsgrond.

De door de PVV voorgestelde omstreden wetswijziging kon eigenlijk niet op een meerderheid in de Tweede Kamer rekenen maar werd aangenomen 72 tegen 69 stemmen omdat enkele leden van de oppositie afwezig waren. Dat werd toegeschreven aan hun aanwezigheid bij de herdenking van Keti Koti maar in de praktijk kwam het vooral omdat het misging bij het zogeheten pairen, het tegen elkaar wegstrepen van voor- en tegenstanders bij afwezigheid.

NRC schrijft:

Demissionair minister van Justitie en Asiel David van Weel (VVD) had om het advies gevraagd, omdat na stemming over de wet in de Tweede Kamer de vraag rees of ook „individuele gedragingen uit menselijkheid of humanitaire hulp” – zoals vrijwilligerswerk of het uitdelen van voedsel – onder de strafbaarstelling zouden vallen. Toen Van Weel dat niet kon uitsluiten, leidde dat tot principiële bezwaren bij NSC en SGP, partijen die aanvankelijk achter de wet stonden. Van Weel zegde eerder al toe dat artikelen over illegaliteit niet in werking zouden treden voordat het Raad van State-advies er ligt en de Tweede Kamer daarover opnieuw in debat is gegaan.

De Eerste Kamer moet nog over de ondeugdelijke wetswijziging stemmen. De SGP stemde in de Tweede Kamer voor maar had daar spijt van toen de consequenties duidelijk werden voor barmhartige christenen. Nu eist de partij aanpassing van de wet. De ultrarechtse ex-coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB komt in de senaat tien zetels tekort voor een meerderheid.