Yesilgöz stuurt aan op Amerikaanse toestanden

De mislukking van de democratie, de coalitie en het gesprek

Op 29 oktober 2025 vinden, zoals elke twee à drie jaar, de verkiezingen plaats want in Nederland zitten coalities de rit vrijwel nooit uit. Deze keer belooft de stembusgang extra spannend te worden, want we doen alsof er echt iets gaat veranderen. Natuurlijk zijn er partijen, aan zowel de rechter- als linkerkant van het politieke spectrum, die daadwerkelijk verandering voor ogen hebben, maar we hoeven maar één blik op de peilingen te werpen om te zien: dit wordt niks.

De Peilingwijzer geeft een duidelijk beeld van hoe de zetelverdeling er op dit moment uit lijkt te gaan zien. De grote kanshebbers zijn PVV, GL-PvdA, CDA, VVD en D66. Dat zijn de enige vijf partijen die daadwerkelijk een groot genoeg aantal zetels zullen halen om direct in aanmerking te komen voor een nieuwe coalitie, namelijk tussen de 10 en (in het gunstigste scenario voor de PVV) 35 zetels. Dat is natuurlijk erg fijn voor respectievelijk Wilders, Timmermans, Bontenbal, Yesilgöz en Jetten, maar niet erg fijn voor het land. We gaan namelijk compleet onbestuurbaar raken.

De reden daarvoor is de dood van het gesprek in een democratische samenleving. Partijen zitten elkaar links en rechts uit te sluiten, met als gevolg dat Nederland de pineut is. Natuurlijk was het al langer zo dat de echt extreme partijen op zowel de linker- als de rechterflank officieel of onofficieel door de grotere middenpartijen of normale linkse en rechtse partijen werden uitgesloten.

Dat mag en kan in een democratische samenleving, je hoeft niet met iedereen in overleg te gaan, je hoeft elkaars mening in het democratisch debat enkel te tolereren zonder enige vorm van geweld toe te passen. Zodra je mensen namelijk permanent de mond snoert met geweld en moordaanslagen, verlies je altijd. Bij onze Amerikaanse bondgenoten aan de andere kant van de oceaan gaat dit bijzonder fout. De dood van Charlie Kirk is schrikbarend en iets dat ieder weldenkend mens afkeurt. Daarvoor hoef je het niet eens of oneens met Charlie Kirk te zijn geweest. Zoals ook Frans Timmermans tweette: “Hoe groot politieke meningsverschillen ook mogen zijn, wie denkt ze met geweld op te kunnen lossen, brengt de democratie zelf in gevaar.”

Even terug naar het onderwerp in Nederland hier en nu. Wij hebben gelukkig nog niet een probleem van verdeeldheid zoals de Amerikanen dat hebben, maar we kruipen er elke dag iets dichter naartoe. De grootste reden hiervoor is wat mij betreft de manier waarop middenpartijen elkaar uitsluiten, of nou ja middenpartijen, eigenlijk gewoon de sterk-rechtse VVD. Doordat zij GL-PvdA uitsluiten gaan wij, zoals het er nu uitziet, na de Tweede Kamerverkiezingen met een onbestuurbaar land zitten waarin meerderheidscoalities onmogelijk zijn. Zelfs als GL-PvdA, CDA en D66 samenwerken, wordt het niks zonder een hoop kleine partijtjes erbij of de VVD. Een hoop kleine partijtjes is praktisch gezien onmogelijk in een normale coalitie. Dat betekent dat je op de VVD moet hopen, maar juist de leider van die partij is op dit moment bijzonder vreemd bezig.

Als deze trend van uitsluiten en niet praten doorzet, krijgt men een democratie die langzaamaan zichzelf ophangt. We hebben op dit moment enorm veel obstakels en echte problemen in het land en de wereld. Jongvolwassenen hebben in Nederland op dit moment weinig hoop om een echt leuk leven te leiden. Sterker nog, volgens een recent onderzoek van EenVandaag zijn jongvolwassenen de minst gelukkige groep. Daarbij wordt de wereld er ook niet beter op. Van het Midden-Oosten tot Noord-Amerika gaat het mis. Dit alles vraagt om nieuw beleid, maar dit lijkt er niet te komen.

Ik zie het niet somber in, want ik ben een optimist en ik denk dat er uiteindelijk een kabinet komt waarin de VVD wel de hand uitreikt naar GL-PvdA. Niet alsof ik graag zie dat de VVD in een coalitie komt. Liever zie ik een enorme winst voor partijen die wél iets willen bereiken, maar ik ben ook niet naïef onrealistisch, waarschijnlijk komt er een kabinet met de VVD zoals dat er al decennialang is.

Wat hiervoor wel nodig is, is dat de Tweede Kamerpartijen het goede voorbeeld geven en met partijen in gesprek gaan die normale, fatsoenlijke oplossingen geven die vanuit grondwettelijk en democratisch perspectief en in akkoord met internationale verdragen te halen zijn. Zolang dat lukt, blijft de samenleving een samenleving.