Zo bestrijdt D66 de armoede in Europa: 'meer skills graag'

Chris volgt D66-Europarlementariër Brigitte van den Berg, dit is aflevering 7.

‘Ik doe momenteel een rapport over het European Social Fund, ESF Plus. Ik ben daar shadow op’, vertelt D66-Europarlementariër Brigitte van den Berg vol enthousiasme. We zitten in een koffiebar naast de Brusselse vestiging van het Europees Parlement. Brigitte is namens de Renew-fractie - met daarin onder andere D66 - onderhandelaar op een initiatiefnota die over een tijdje naar de Europese Commissie gaat. Deze komt volgend jaar met een voorstel hoe de nieuwe versie van het ESF eruit komt te zien.

Brigitte legt uit wat het ESF is: de fondsen voor de sociale pijler van de Unie. Deze worden bijvoorbeeld uitgegeven aan zaken als armoedebestrijding en omscholing. "In Nederland worden er bijvoorbeeld de arbeidsmarktregio's van betaald. Voor Nederland is dit een relatief klein dossier, omdat er herverdeling binnen de EU plaatsvindt op basis van hoeveel armoede er in een land is. Dit soort fondsen zijn dus superbelangrijk voor minder welvarende landen."

De hoofdonderhandelaar voor ESF is een Nederlander: Marit Maij van de PvdA. Vroeger was ze Tweede Kamerlid, tegenwoordig zit ze in Brussel. De rest van de onderhandelaars mag zich shadow noemen. "We gaan die hele initiatiefnota langs en er amendement voor amendement naar kijken," legt Brigitte uit: "Het gaat bijvoorbeeld over het alloceren van bedragen, dus dat je zegt: wij willen een bepaald percentage van het fonds reserveren voor de allerarmsten."

Input geven
"Deze initiatiefnota is de input die wij vooraf geven aan de Europese Commissie," aldus Brigitte. Het is een INI: Brussels jargon voor een initiatiefnota. Moeten Eurocommissarissen eigenlijk naar zo’n voorstel luisteren, vraag ik me af. "Daar ben ik ook wel benieuwd naar," zegt Brigitte: "Ik denk dat als de Commissie niet voldoet aan wat wij in de initiatiefnota schrijven, men weet dat daar later weer amendementen op komen, want de initiatiefnota is straks door een meerderheid van het parlement aangenomen."

"Als de Commissie terugkomt met iets wat helemaal niet aan onze ideeën uit de initiatiefnota voldoet, dan gaat het Europees Parlement dat alsnog wijzigen. Het zou dus niet zo slim zijn als ze er helemaal niet naar kijken," zegt Brigitte: "Ik denk eigenlijk dat de Commissie terugkomt met: ‘we hebben dit ervan gemaakt’ en dat ze dan een soort reactienota maken wat ze op basis van het initiatiefrapport hebben overgenomen. En dat ze dan onderbouwd vertellen waarom ze sommige dingen niet hebben gevolgd."

Brigitte wil werken aan de vaardigheden van vakmensen en daarom doet ze deze INI. "Ik heb op verschillende momenten van het proces benadrukt van: ‘benoem hier wel de skills’. Toen ik de eerste versie van deze INI van de rapporteur kreeg, ging het echter veel meer over armoede dan over skills. Toen heb ik het juist meer naar de skills-hoek toegetrokken met mijn suggesties. Dat is voor een groot deel overgenomen door de rapporteur."

Amendementen schrijven
In de praktijk leest Brigitte de initiatiefnota en bedenkt wat ze anders wil. Ze ging er koffie over drinken om input te geven. Brigitte wil vooral dat in het ESF overheidslagen de ruimte krijgen om zelf te kiezen waar hun prioriteiten liggen, bijvoorbeeld op armoede of juist op omscholing. "Dat is natuurlijk ook een beetje mijn wethouders-achtergrond. Ik denk: geef mensen de ruimte om te sturen. Ga dat niet helemaal vastleggen. Zo'n soort gesprek heb ik dan."

De rapporteur drinkt met meer mensen koffie en die hebben allemaal hun eigen wensen ingeleverd. Soms neemt ze het over en soms niet. Dat kan niet altijd: de input is soms te verschillend. Zo ligt er uiteindelijk een hele stapel voorstellen van shadows die het met elkaar oneens waren. Daarover moet dan vergaderd worden. "Dan gaat Marit zeggen: oké, we gaan naar amendement één. Geef allemaal nog maar een keer je mening. Dan zien we de meningsverschillen en of je die kunt overbruggen. Dan volgt later een tekstvoorstel."

Maar het wordt dus nooit helemaal wat je wilt, zeg ik. Brigitte weet het wel zeker: "Er staan straks nog steeds dingen in die je niet wilt. De rapporteur stuurt de INI dan naar het parlement. Als shadow gaan wij dan onze fracties adviseren om voor of tegen te stemmen. We kunnen ook zeggen: als dit en dit amendement alsnog wordt aangenomen stemmen we voor, anders tegen."

Transparantie?
Ik vraag me af hoe transparant dit proces is voor de kiezer. Die wil misschien weten wat Brigitte in Brussel allemaal uitspookt? Dit hele proces heeft achter de schermen plaatsgevonden. Hoe het precies is gegaan ziet eigenlijk niemand. Er ligt nu een initiatiefnota waar Brigitte over heeft meegepraat, maar wat er nou wel en niet van haar ideeën in dit voorstel staat is toch niet helemaal duidelijk. Hoe weet de kiezer nou dat het vanuit D66 gezien allemaal goed is gegaan? Dat het maximale eruit is gehaald?

Brigitte wijst op de fase na het interne overleg. Er is daarna openbaar debat over. Brigitte kan tegen haar fractie zeggen dat ze bepaalde punten heeft binnengehaald en andere niet. Dit is het moment dat de Europese politiek er voor de burger anders uit gaat zien: er kunnen nu amendementen op de INI worden ingediend. Dit kunnen punten zijn die Brigitte achter de schermen al heeft ingebracht, maar waarbij ze de strijd toen heeft verloren. Brigitte bevestigt dat: "Ja, dat is precies wat het is."

Brigitte gaat in deze fase bepalen waar ze alsnog amendementen op wil indienen. "Bij de dingen die ik niet ga amenderen accepteer ik de tekst van Marit zoals die is. Je gaat niet elk woordje aanpassen. Dat slaat nergens op. Het is een soort groepsproces. Het is ook oncollegiaal als je het werk van de rapporteur helemaal wil veranderen. Ook daar geldt: pick your battles. Welk amendement maakt nou echt het verschil?"

De kiezer krijgt dus maar deels helderheid: als Brigitte in deze fase amendementen krijgt aangenomen kunnen alle kiezers dat zien, terwijl ze dat voorheen, tijdens het overleg achter de schermen juist niet konden zien en maar moeten vertrouwen dat het allemaal goed is verlopen. Als Brigitte in de voorfase suggesties geeft die worden overgenomen, heeft niemand gezien dat ze die heeft binnengehaald, tijdens de openbare behandeling in het parlement zien kiezers die juist wel.

Investering voor later
"Als je shadow bent geworden op de initiatiefnota, heb je dat onderwerp in jouw fractie ook wel een beetje naar je toegetrokken," denkt Brigitte. Er komt op den duur een echte verordening: de echte ESF. Het gaat nu alleen nog maar om de INI. De kans is groot dat de shadow van de INI ook shadow wordt op het echte fonds: "omdat je er dan natuurlijk al lekker in zit. Dan wordt de huidige rapporteur dat vast weer voor de echte verordening, want de sociaaldemocraten zullen dat dan wel naar zich toetrekken."

"Door een initiatiefnota naar je toe te trekken maak je jezelf een beetje eigenaar van het onderwerp," denkt Brigitte. "Dit is best wel een groot fonds, dus ik dacht: dit is een cool onderwerp. Het is geld dat gaat naar het versterken van werknemers, vakmensen. Als je wilt dat mensen profiteren van de energietransitie in plaats van dat ze denken: mijn baan verandert en ik kan daar niet in mee, dan moet je deze investeringen ondersteunen. Dus daarom dacht ik: dit fonds moet ik naar me toe trekken."

Waren er meer mensen bij Renew die namens de fractie over deze INI wilden onderhandelen? Er is echt om gestreden, zegt Brigitte. Ze was binnen de fractie niet de enige die dit wilde doen. "Er kwamen meerdere rapporten tegelijkertijd binnen en toen hebben we gekeken van: oké, als jij dan dit krijgt, dan krijg ik dat. Daar heb ik nog koffie over zitten drinken."

Brigitte in Europa is een maandelijkse serie. 

Lees alle afleveringen hier.

Beeld: Brigitte van den Berg in een commissievergadering. Foto: Philippe Buissin, Europese Unie 2024.