Zolang palingpopulisme gepresenteerd wordt als kaviaarkapitalisme, vinden velen fascisme prima

Hoe ziet fatsoen eruit, als het een wapen is? Wanneer ben je netjes — en voor wie? Dit zijn vragen die deze verkiezingen oprijzen. Jan-Peter Balkenende zei dat je fatsoen moest doen, maar in hoeverre dééd hij dat fatsoen zelf, aangezien hij met de LPF regeerde — een partij die juist bekendstond om haar aanval op artikel 1 van de Grondwet? Hoe is het fatsoenlijk om de basis van Nederland ongedaan te maken, omdat jij wil discrimineren?

Na Omtzigt zijn avontuur met BBB en PVV, lijkt Henri Bontenbal niet geleerd te hebben van dit verleden, aangezien hij een samenwerking met Joost Eerdmans — de weduwnaar van Pim — wel ziet zitten. Ja, kijk FvD en PVV zijn niet democratisch, maar JA21 houdt zich, net als Charlie Kirk, aan de spelregels. Zolang het akelig rechtse signatuur maar een stropdas draagt, doen we niet aan een cordon sanitaire.

Als we inhoudelijk kijken naar wat Joost Eerdmans wil met JA21, lijkt dit kapotveel op het Madagaskarplan uit het Derde Rijk. Eerdmans wil 'partnerlanden' inzetten om gedeporteerden op te vangen. Wie geschiedenis kent, weet hoe griezelig dichtbij dat komt: vóór de industriële genocide bedachten nazi’s het Madagaskarplan, een plan om Joden ‘humaan’ te deporteren — precies het soort taal waarmee Eerdmans vandaag over migranten spreekt. Blijkbaar is dit voor Bontenbal geen rode lijn om af te zien van een samenwerking.

Volgens de Politieke Integriteitsindex 2024 van Follow the Money kende het CDA van alle partijen de meeste integriteitsaffaires. Acht keer gingen CDA’ers over de schreef — variërend van fraude tot wangedrag in de privésfeer. Het past in een breder patroon waarin het CDA zich graag presenteert als hoeder van normen en waarden, maar in de praktijk blijkt dat fatsoen vooral een imago is, geen moreel kompas. Het CDA is niet de partij van normen en waarden, maar van normverkoop en waardecreatie. Fatsoen als merknaam. Vergeving als marketing. Zolang je maar een witte blouse draagt, vergeeft onze lieve Heer alles wel weer.

Dus misschien lijkt CDA meer op JA21 dan we denken. Blijkbaar vindt Henri Bontenbal dat zijn eigen volk ook eerst moet — niet op basis van afkomst, maar van geloof. In Nieuwsuur zei hij dat we het maar “voor lief” moeten nemen dat religieus onderwijs botst met artikel 1 van de Grondwet. Scholen die homoseksualiteit afwijzen of vrouwen onderdanig noemen, verdienen volgens hem ruimte “binnen de pluriforme samenleving”. Zo wordt vrijheid van onderwijs een vrijbrief voor uitsluiting, en gaat de loyaliteit aan het instituut kerk boven de gelijkwaardigheid van mensen. Zolang je maar met een stropdas om mensen uitsluit, gaan we met jou erover in gesprek.

Zolang je je haat maar netjes verpakt — in een volzin, met een glimlach en een citaat uit de Schrift — blijft het binnen de perken van het debat. Je hoeft het niet zélf te zeggen, zolang je maar kunt wijzen naar een boek dat het voor je doet. Zolang je het zegt in een pak, op een podium, met een nette dictie. Dan heet het geen haat, maar een standpunt. Dan verschijnt Ezra Klein in The New York Times om te zeggen dat Charlie Kirk “politiek op de juiste manier bedreef” — omdat hij zijn extremisme in debatvorm goot. Liberalen als Jetten en commentatoren als Klein zien fatsoen als de grens van het toelaatbare: zolang haat maar in volzinnen komt, heet het debat. Zolang het maar met een glimlach wordt gezegd, heet het redelijkheid.

En zo komen we bij Rob Jetten — de Nederlandse variant van die liberale blindheid. De man die denkt dat redelijkheid een ideologie is, en fatsoen een bewijs van gelijk. Bij Pauw en de Wit zaten Sylvana Simons en Fleur Agema tegenover elkaar, en Rob Jetten prees dat moment als bewijs van een gezonde democratie — “een land waar ze fel met elkaar in debat kunnen.” Terwijl Sylvana moet verdedigen dat ze überhaupt mag bestaan, mag Agema haar ontmenselijken met een glimlach — en dat heet dan fatsoen.

Zo bekruipt de angst dat het enige dat Schoof 1 volgens de publieke opinie verkeerd deed was onfatsoenlijk zijn. Niet het verontmenselijken en shoppen in de mensenrechten, maar dat de boodschap niet netjes genoeg werd gebracht. Daardoor wordt het stropdasracisme van Eerdmans geaccepteerd. Forum voor Democratie was er eigenlijk beter in dan Eerdmans. Jezelf net als Fortuyn presenteren als de enige fopintellectueel die tegen de elite durft in te gaan. Eigenlijk is Eerdmans daar niet belezen genoeg voor, maar iedereen kan een pak aantrekken. Men werd bij Forum voor Democratie pas wakker toen het antisemitisme naarbuiten kwam, wat inhoudelijk niet erger is dan ander racisme. Dat geeft wel aan hoe normaal wij ander racisme vinden, als je maar een stropdas draagt.

Maar als ik kijk naar de actie Stem voor Stabiliteit, kan ik wel bedenken naar wat voor zogenaamd fatsoenlijk kabinet de macht stuurt. Stem voor Stabiliteit noemt het midden “redelijk en stabiel”, maar het is gewoon kaviaarkapitalisme. Palingpopulisme zette kwaad bloed, dus laten we deze vieze, racistische vislucht maar een charmante esthetiek geven. Op Sijthoffs haringparty lanceerden reclamebazen en miljonairs hun miljoenenfonds om VVD, CDA en D66 aan de macht te krijgen — zogenaamd voor voorspelbaarheid, in werkelijkheid voor winstzekerheid. Terwijl de rijkste 0,1 procent meer bezit dan ooit, verkopen zij ongelijkheid als fatsoen. Dat heet dan stabiliteit: champagne voor de bovenlaag, kruimels voor de rest.

Daar mag JA21 bij aansluiten, omdat ze net als Charlie Kirk “politiek op de juiste manier bedrijven.” Er komen eindelijk fatsoenlijke oplossingen voor migratie, zoals mensen fatsoenlijk laten verzuipen op zee of deporteren naar een corrupt land zoals Oeganda. De geschiedenis legt dit alles vast en gaat niet vriendelijk zijn als dit de tijdlijn gaat worden. Dat is misschien niet aardig of fatsoenlijk om te zeggen, maar de waarheid is soms bikkelhard. Laat ik met deze waarheid afsluiten: zolang palingpopulisme gepresenteerd wordt als kaviaarkapitalisme, vinden velen fascisme prima. Zo onfatsoenlijk is onze politiek geworden.