Zwolle kiest gelukkig voor opvang vluchtelingen

In Zwolle draaide alles op gisteren om één vraag: zetten we echt een permanente opvang voor 400 vluchtelingen neer in De Tippe (Stadshagen)? De gemeenteraad stemde maandagavond 7 juli voor het voorstel – met een historische verantwoordelijkheid op papier én in de praktijk. Want volgens de Spreidingswet moeten gemeenten vóór 1 juli 2025 samen 96.000 opvangplekken hebben gerealiseerd, waarvan Zwolle er 648 moet bieden. Tot nu toe zijn er slechts zo’n 345 – verspreid over tijdelijke locaties als Meeuwenlaan en Oosterenk. Dat percentage is nog lager dan in veel andere Nederlandse gemeenten; in de regio Zwolle heeft ongeveer 12% van de bevolking een migratieachtergrond, de stad zelf zit rond de 20%  – waar het landelijke gemiddelde inmiddels ruim een kwart is, zoals blijkt uit cijfers van het CBS.

De locatie aan de Belvédèrelaan, dicht bij station Stadshagen en eigendom van de gemeente, zou dankzij COA en gemeente een duurzame opvangplek worden, vervangend voor tijdelijke locaties zoals Meeuwenlaan en Oosterenk, waar nu circa 345 vluchtelingen wonen. Na de goedkeuring volgt vergunningverlening en bouw in 2026–2027. Zwolle kreeg 717 plaatsen toegewezen door de Spreidingswet, wat ongeveer 0,57% van de landelijke opgave van 96.000 is. Amsterdam kreeg 4.479 plekken (4,7% van het totaal), Rotterdam 2.667 (2,8%), Utrecht 1.988 (2,1%) en Groningen 969 (1,0%). Dat zegt ook misschien wel genoeg, want de mensen die PVV stemmen wonen regelmatig op plekken waarbij je denkt: “Welke buitenlanders, Sjonnie?” En het blijkt inderdaad met ‘contact theory’ nog te onderbouwen ook. Migratie-angst neemt toe als mensen weinig in aanraking komen met migranten. Het fenomeen komt vaak voor en ergens is het logisch. Daar kun je volhouden dat die buitenlander een enge, ongrijpbare kracht is.

De emoties liepen hoog op rond de raadsvergadering, en niet zonder aanleiding. PVV-leider Geert Wilders bezocht Zwolle, trok een menigte tegenstanders aan bij het Provinciehuis en sprak hen kort toe met een megafoon. “Nederland is vol”, zei hij. Ook verklaarde hij dat beslissingen van de raad “nooit meer geaccepteerd” mogen worden, alsof democratische besluiten slechts vrijblijvende adviezen zijn. De politie was massaal aanwezig met dranghekken, ME-bussen en zelfs een ‘politiemuur’ om pro- en contra-groepen te scheiden.

Opvallend is dat Wilders’ taalgebruik (“nooit meer accepteren”) haaks staat op de Grondwet, waarin volksvertegenwoordigers juist beschermd worden tegen intimidatie (Art. 67 GW). De AIVD waarschuwde al in zijn Dreigingsbeeld dat extreemrechtse actiegroepen deze retoriek aangrijpen om politici en voorstanders van opvang te bedreigen.

Aan de voorstanderszijde stonden activisten van Extinction Rebellion en feministische groepen zoals de Dolle Mina’s, met leuzen als “Nooit meer fascisme” en “Geen nazi’s in Zwolle”. Eén vrouwelijke voorstander werd door de politie afgevoerd, terwijl ze “Welkom hier” riep naar de overkant. Aan de andere kant probeerden tegenstanders – die de groep van de voorstanders wilden confronteren – het veld te bereiken. De politie waarschuwde via megafoon dat anders geweld gebruikt zou worden.

Opmerkelijk genoeg werd rond het protest iemand van de pro-zijde opgepakt, wat wrang contrasteert met eerdere protesten waarbij migratie-kritische groepen veel ruimte kregen. In Helmond bijvoorbeeld, waar Wilders ook optrad, waren rechtsextremistische groepen gezien die Hitlergroeten brachten en journalisten, zoals De Marker, belaagden. Toch bleef de media-aandacht daar vooral gericht op de “bezorgde burger”-framing, alsof het ging om verontruste omwonenden en niet om extreemrechtse agitatoren.

Juist dit verschil in framing laat zien hoeveel de media bepalen hoe we naar migratie en opvang kijken. In Helmond riepen demonstranten “iederéén die hier niet thuishoort moet weg” en vielen ze ook een journalist aan, maar de verslaggeving bleef voorzichtig. In Zwolle daarentegen werden voorstanders van opvang door de politie hard aangepakt. RTV Focus meldde dat zelfs nadat Wilders was vertrokken, tegenstanders richting het veld trokken en een vrouw van de pro-zijde schreeuwend werd afgevoerd.

De branden bij AZC’s in Nederland zijn een ander symbool van deze tweedeling. Alleen dit jaar al braken branden uit in o.a. Berlicum, Eindhoven en Brummen, maar bijna niemand wordt opgepakt. Het contrast met hoe de politie optreedt tegen klimaatprotesten of woonprotesten is schrijnend. Bij Extinction Rebellion werden bij één enkele blokkade al 1.579 mensen opgepakt, terwijl geweldloos activisme nauwelijks een bedreiging vormt.

En ondertussen werkt het kabinet stilletjes aan wetsvoorstellen om de politie nog meer bevoegdheden te geven om sociale media af te speuren, data te bewaren en burgers ‘te volgen’ die verdacht worden van oproepen tot protest. Minister David van Weel noemt de rellen rond Maccabi-fans als aanleiding, maar in de praktijk zijn het juist vaak klimaatactivisten en asielzoekers die de dupe worden van deze digitale surveillance. Toegang tot besloten groepen op Telegram en TikTok is ‘stap twee’, zegt Van Weel – een stap die de overheid dichter bij de normalisering van controle en repressie brengt. Digitale mensenrechtenexperts waarschuwen dat dit kan leiden tot een ‘chilling effect’, waarbij burgers niet meer durven demonstreren uit angst voor surveillance

Timingen spreken boekdelen. Zwolle is relatief ‘wit’ en heeft een lager percentage migranten dan grotere steden. Dat maakt het voor Wilders strategisch voor zijn campagne: hij kan de emotie in kleinere gemeenschappen aanspreken, de angst tonen, zonder de discussie te hoeven voeren in multiculturele contexten. RTV Oost merkt op dat Zwolle gekozen is omdat Wilders daar met draagvlak kan scoren: in andere plaatsen is de verhouding meer gebalanceerd, maar hier kan hij zich “tegen migratie” profileren zonder direct tegengas uit de gemeenschap.

Binnen de landelijke politiek zijn er ook ontwikkelingen die parallel lopen. Jan H., die eerder racistische grensacties organiseerde en opriep tot ‘jacht op vluchtelingen’ aan de Duits/Nederlandse grens, werd op 20 juni 2025 opgepakt wegens poging tot ambtsdwang. Daarnaast timede het bijhouden van lijsten met namen van mensen die migranten helpen – vlak na het Kamerdebat over de zogenaamde “anti-onderduikwetten”, maar nog vóór de Tweede Kamerstem, waar de VVD en NSC ook gewoon doodleuk voor zijn trouwens. Toen H. vrijkwam, poseerde hij met een sigaartje en verklaarde tegenover de pers dat hij slechts “zijn burgerplicht” had vervuld.

Vorige maand lekte BOOS berichten van racistische chatgroepen, waaronder leden van de ‘boze burgers’ die openlijk fantaseerden over het “opknopen van zwarten”. De overheid en media blijven dit benoemen als “frustratie” of “bezorgdheid”, terwijl AZC’s die in vlammen opgaan nauwelijks serieuze opsporing zien. Het gevolg is dat de publieke framing migratie blijft associëren met criminaliteit – terwijl juist het geweld van anti-asielactivisten systematisch wordt genegeerd.

In Zwolle viel ook het sterke politieke belang op. GroenLinks, D66 en CDA steunen het voorstel, maar PVV, JA21 en SGP spreken hun zorgen uit over leefbaarheid en inspraak. Wethouder Anja Roelfs benadrukte dat ze veilige plekken voor vluchtelingen wil creëren mét onderwijs en zorg, maar ook mét buurtparticipatie. Burgemeester Peter Snijders riep op tot rust en begrip, maar zei ook dat volksvertegenwoordigers vrij moeten kunnen stemmen – een opmerking die in de huidige politiek bijna subversief klinkt.

Zo ontstaat een discursive asymmetrie: migranten die trauma hebben opgelopen, verdwijnen achter de framing van ‘probleem’ en ‘dreiging’, niet als mensen. Uit cijfers blijkt dat 13–25 % van de vluchtelingen in Nederland lijdt aan PTSS of depressie, en ruim 40 % van Syrische vluchtelingen psychische klachten heeft, terwijl slechts 7 % echte GGZ-zorg ontvangt. Onderzoeksinstituten als Pharos en ARQ wijzen op de structurele gevaren voor deze groep.

Maar in het publieke debat blijven vluchtelingen beelddragers voor wildheid, niet voor hulp. Radboud Universiteit heeft onderzoek gedaan naar mediaframing en bevestigt dat de toon van berichtgeving sterk stuurt hoe publiek risico en empathie ervaart. Een thema-frame zoals ‘vluchtelingen zijn een bedreiging’ activeert angst en acceptatie van repressie, terwijl een human interest-frame zoals ‘zij vluchtten voor oorlog’ empathie creëert – maar dat zien we zelden in populaire media.

Diezelfde asielproblemen staan haaks op de publieke steun. Volgens Ipsos denkt 67 % nog steeds dat asiel verstrekken belangrijk is, ondanks bezorgdheid over instroom. Toch groeit het idee dat asielzoekers een risico vormen voor de veiligheid; uit peilingen blijkt dat tweederde strengere EU-regels wil, en ruim 60% voorstander is van strenger asielbeleid. Het discours is verschoven: de humanitaire instroom was ooit vanzelfsprekend, nu drukt populistische framing van angst en identiteit zwaar door.

Zo ontvouwt zich systematische verrechtsing: PVV is stabiel rond de 30 zetels, met VVD en NSC die het asielbeleid verscherpen. De strategie: weiger draagvlak, polariseer de discussie, profileer onszelf als ordeherstellers – en claim de chaos als bewijs van falen van “de elite”.

De populaire socioloog Tim ’S Jongers beschrijft dit als “actief bestuursonvermogen”: populisten creëren crisis om maar erover te kunnen spreken als ‘moeilijke problemen’, niet om ze op te lossen. Het resultaat? Steeds meer autoritaire tendensen, ontkenning van problemen, en een vacuüm van beleidsverantwoordelijkheid.

En zo krijgen we het nieuwe normaal voorgeschoteld: een land waar opvang van oorlogsvluchtelingen wordt geframed als een daad van verraad, waar fascisten met megafoons en fakkels de straten mogen claimen, en waar media blijven praten over “bezorgde burgers” terwijl opvangplekken in vlammen opgaan. Ondertussen worden vrouwen die “Welkom hier” roepen hardhandig afgevoerd, alsof medemenselijkheid plotseling een risico vormt voor de openbare orde.

Wilders begrijpt dit spel beter dan wie dan ook. Hij hoeft geen beleid uit te voeren, geen oplossingen te bieden. Zijn macht groeit juist bij iedere crisis, bij elke patstelling, bij elke burger die gelooft dat de democratie niet werkt. Hoe groter de chaos, hoe sterker zijn claim dat alleen hij de orde kan herstellen – een orde die niets meer te maken heeft met recht, en alles met macht.

Want laten we eerlijk zijn: Nederland is niet vol. Alleen onze empathie wordt leeggeroofd door politici die politiek bedrijven als brandstichting. Wilders hoeft niets op te lossen – zijn macht groeit bij elke crisis, elke vlam, elke burger die murw gelooft dat “de politiek toch niets kan.” Hoe groter de chaos, hoe sterker zijn claim dat alleen hij de orde kan herstellen – een orde die niets met rechtvaardigheid te maken heeft en alles met onderwerping. Wie nu zwijgt, stapelt de lucifers alvast op zodat Wilders de grondrechten kan oproken als een pakje shag. Elk grondwetsartikel dat hem niet bevalt, rolt hij netjes op met populistisch tabak erin. De VVD kijkt tevreden toe en prevelt dat het toch wel iets fatsoenlijker was geweest als hij er een Cubaanse sigaar van had gerold – want zelfs bij de verbranding van vrijheden hoort een beetje stijl. Alhoewel hij er nu 20 zou schenden van de 23 grondrechten als hij zijn hele verkiezingsprogramma zou uitvoeren. Een heel pakje vol grondrechten oproken heeft toch ook wel weer genoeg charme, om blijkbaar mee in de regering te stappen.

Wilders zegt hardop: “Ik ga er als eerste met cement en stenen heen om die moskeeën dicht te metselen.” De VVD zou zoiets nooit roepen. Nee joh, ze posten een #compassie-selfie op Instagram en zeggen dat ze “iedereen in zijn waarde willen laten.” Ondertussen tekenen ze wetten waardoor boten met vluchtelingen linea recta teruggestuurd worden. Wie nu toekijkt en de schouders ophaalt hoe Wilders de grondwet gebruikt als vloeipapier, hoeft straks niet verbaasd te zijn als de democratie onder luid applaus wordt dichtgetimmerd – omdat ze net als een gebedsoproep te veel mensen in beweging bracht.