Alles wat je moet weten over de nieuwe Europese internetwet

De Digital Services Act (DSA) is, in een notendop, een ingrijpend Europees wetsvoorstel dat de Europese burger online moet beschermen en digitale handel makkelijker moet maken voor de consument. Maar wat betekent deze wet en hoe gaat die jou helpen? We leggen het uit in dit artikel. Lotje Beek (Bits of Freedom) is positief kritisch: “Het is een grote stap in de goede richting is, maar ik denk niet dat we er al zijn.”

Na een jaar discussiëren lijkt Europa nu eindelijk een knoop te hebben doorgehakt. De DSA wordt een aanvulling op een andere wet die vorige maand is beklonken: de Digital Markets Act (DMA). Deze wet is bedoeld om het digitale speelveld gelijk te trekken en kleinere bedrijven een kans te geven om op te boksen tegen Big Tech-bedrijven zoals Google en Meta (bekend van Facebook en Instagram).

De DSA is een wet gemaakt om de Europese consument een betere internetpositie te geven. Een belangrijk speerpunt van de wet stelt dat internetaanbieders, hostingbedrijven, online-platformen, zoekmachines en marktplaatsen glashelder moeten maken wat advertenties zijn (en wat niet) en wie de adverteerder is.

Ook moeten online bedrijven hun data beschikbaar stellen aan onderzoekers van overheden onder het mom van meer toezicht door gebruikers en overheden. Het idee is dat een derde partij, de onderzoekers dus, meekijkt met de online risico’s van het platform.

Daarnaast regelt de DSA de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van websites voor de activiteiten via hun diensten. Zo moeten online marktplaatsen straks meer informatie inwinnen over de bedrijven (handelaren) die producten of diensten verkopen via hun platform. Anonieme marktplaatsen en tools daarvoor worden bijvoorbeeld verboden.

Lotje Beek is beleidsadviseur bij Bits of Freedom, een stichting die opkomt voor digitale burgerrechten. Zij zegt dat er nog wel wat slagen te winnen zijn. “Ik denk dat de Digital Services Act een grote stap in de goede richting is, maar ik denk niet dat we er zijn”, zegt Beek. “Het liefst hadden we een algeheel verbod gezien op gepersonaliseerde advertenties, of op zijn minst de mogelijkheid om ze te weigeren.”

Ook kunnen online platformen verplicht worden om technische informatie te delen over de algoritmes die content aanraden. Zo’n algoritme is een wiskundige formule door voorspelt wat jij te zien krijgt onder welke omstandigheden.

“Wanneer jij op YouTube of Instagram zit, bepaalt het algoritme wat jij op welke volgorde te zien krijgt”, legt Beek uit. “Wij weten eigenlijk niet waarom die volgorde zo is, dat zijn nu nog bedrijfsgeheimen. Maar ik weet wel dat het te maken heeft met dat Google en Facebook geld aan ons willen verdienen.”

Wanneer deze algoritmes dus openbaar worden gemaakt, kan jij als consument keuzes maken en word je weerbaarder tegen de manipulatie van deze algoritmes. Beek: “Er is ook een regel dat platformen meerdere algoritmes of aanbevelingssystemen moeten aanbieden. En meer keuzevrijheid, daar zijn wij altijd voorstander van. Daarnaast moet minstens één van die opties niet gebaseerd zijn op profilering.”

Europarlementariër en PvdA’er Paul Tang wijst in gesprek met Computable op een saillant artikel in de wet waarbij grote platforms als Facebook en Google verplicht worden stappen te ondernemen tegen nepnieuws en disinformatie in crisissituaties, zoals rond de oorlog in Oekraïne en de pandemie. Tang: “We maken met deze wet een statement tegen het propagandabeleid van Poetin. Maar de veelomvattende DSA zal impact hebben op iedere internetgebruiker. Gevaarlijke TikTok-uitdagingen en verslavende algoritmes worden onmogelijk gemaakt.”

Lotje Beek zet haar vraagtekens bij de aanpak van de Europese Commissie. Het zogenoemde Crisis Response Mechanism is een clausule in de wet die stelt dat, in geval van crisis, de Commissie de macht kan toe-eigenen om platformen te ‘censureren’.

“Door de oorlog in Oekraïne heeft Brussel de Russische staatsmedia verbannen”, legt Beek uit. “Hierdoor raakte de Commissie blijkbaar geïnspireerd en heeft er met deze clausule een wettelijke basis voor gemaakt. Wij maken ons hier wel zorgen over omdat censuur toch een heftige beslissing is. Nu is het de Russische staatsmedia, maar straks is het de NOS, bij wijze van spreken.”

Hoewel er in april een akkoord is gekomen, moeten de nodige handtekeningen nog worden gezet. De Europese Raad en het Europees Parlement zijn tot een akkoord gekomen en de Commissie verwacht ‘op korte termijn’ een officiële bevestiging te geven. Waarna 15 maanden later de wet ingaat. Wel heeft het Europese bestuur gevraagd de wet uiterlijk 1 januari 2024 in werking te stellen.

Bron: Bits of Freedom/Rijksoverheid/Computable/Techzine/Adformatie