Last van de hitte? Zo houd je je lichaam koel!

De Nederlandse kwakkelzomer lijkt op z’n retour. In plaats daarvan zien we steeds vaker weersextremen, zoals hitterecords. Soms is het zó warm dat het zweet je continu uitbreekt. Hoe kun je dan je lijf het beste koel houden? Wij vragen het prof. dr. Hein Daanen, fysioloog aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. 

Je lichaam koel houden kan op diverse manieren. Sommige trucs hebben nut, andere helemaal niet. “Er zijn mensen die geloven dat je afkoelt door een ui bij het bed te leggen”, aldus Daanen. Dat heeft dus geen enkele zin. Benieuwd naar wat je wél kunt doen?

De beste manier om hoofd en lijf koel te houden is door te letten op je ‘thermisch gedrag’. Dit betekent volgens Daanen dat mensen zich gedragen naar de temperatuur van dat moment.

Zo moet je je niet te veel inspannen als de temperatuur zijn piek bereikt. “Als je oud en kwetsbaar bent, is dat het moment van de dag om aan de hitte te ontsnappen.“

Veel drinken is belangrijk, benadrukt Daanen. Het maakt niet uit wat je drinkt. “Ook koffie bevat voldoende vocht.” Ondanks de fabels dat je uitdroogt van koffie, blijft er écht meer koffie in je lijf dan dat je uitdrijft.

Is een koel drankje nuttigen beter dan iets warms? “Warm drinken gaat juist goed samen met hitte”, zegt Daanen. “Bij een interessante studie hebben allerlei mensen tijdens hitte water van verschillende temperaturen gedronken. En wat blijkt? Als je een warme drank neemt, dan ga je meer zweten. Dat koeleffect is dan groter dan het verwarmingseffect van de dranken.” Warme thee is dus een goede keuze.

Een koude drank kan ook, want daarmee onttrek je warmte aan je lichaam. “Maar aarzel niet om ook warme dranken te nemen”, aldus Daanen.

Bij warm weer neemt bij menigeen de eetlust af. Hoe hoger de temperatuur op de thermometer, hoe minder je trek. Op zich niet raar, vindt Daanen. “Eten kost veel energie, en in de warmte wil je juist zo min mogelijk energie verbruiken”.

Het is belangrijk om te zweten, althans in ons Nederlandse klimaat. Hier is de lucht vaak wat warmer en droger. “Dan is het zweten belangrijk, want dan kan het zweet meteen verdampen. Dat heeft een verkoelend effect op het lichaam. Dit is juist niet aan te raden in een jungle-klimaat. Dan verdampt dat moeilijk. Maar in Nederland werkt zweten heel goed.”

Bij een siësta sla je de hittepiek over. In veel zuidelijke landen doen ze dat. “Het is een goede zet”, vindt Daanen. “Je ziet vaak in warme landen dat Nederlanders, als een van de weinigen, nog wel over straat lopen. Die beseffen minder hoe handig het kan zijn om een siësta te houden.”

Maar een siësta is best lastig te combineren met werk. Daarvoor heeft de fysioloog de volgende raad. “In de landbouw zie je vaak dat er eerder wordt begonnen bijvoorbeeld. Een tropenrooster waarbij je vroeg begint, de piek overslaat en vervolgens wat later weer werkt, is een heel slim idee.”

Samen met de GGD werkte Daanen aan een rapport met praktische adviezen bij hitte. Hierin staan veel tips om af te koelen en de effectiviteit daarvan. Enkele daarvan zetten wij op een rij:

• Besproei jezelf met water. Met name voor ouderen werkt dit goed, omdat zij minder zweten.
• Maak gebruik van een handen- en/of voetenbad.
• Neem een koude douche.
• Wat ook echt goed werkt is om ’s ochtends vroeg het huis goed te ventileren.

Er zijn enkele afraders in de strijd tegen de warmte:

• Zout eten is met warm weer geen aanrader. Zo verhoogt een zoutrijk dieet het risico op een hoge bloeddruk. Alleen voor wie veel sport is het eten van zout van belang.
• Drink liever geen alcohol. Alcohol heeft mogelijk invloed op je gedrag, daardoor kan het voorkomen dat je niet meer de verkoelende omstandigheden opzoekt.
• Ook wordt afgeraden om je kussen of kussensloop in de koelkast te doen en er daarna op te slapen. Je loopt daarmee het risico een (voedselgerelateerde) infectie op te lopen.

• Tot slot is het dragen van wijde kleding een goede keuze. Wanneer je strakke kleding draagt heb je minder ventilatie. Het is ook wijs om licht (gekleurde) kleding te dragen in plaats van donkere.
• Daarnaast kun je beter lichtere schoenen dragen dan zware (in gewicht). Dit voorkomt dat je onnodig meer energie hoeft te verbruiken.

Bron: VU/GGD