Minder CO2-uitstoot door de coronacrisis: wat betekent dit voor de toekomst?

Zowel het KNMI als het RIVM presenteerden eind maart cijfers over de luchtkwaliteit in Nederland sinds de coronacrisis. Beide instituten kwamen op andere resultaten uit, maar dat de CO2-uitstoot afnam door minder weg- en luchtverkeer, was duidelijk. Ook verbruiken we minder energie, doordat winkels en kantoren gesloten zijn. Maar het is nog maar de vraag of dit allemaal te danken is aan de coronamaatregelen.

Martien Visser, lector energietransmissie aan de Hanzehogeschool Groningen, vindt het lastig om te bepalen waardoor onze lucht schoner is geworden. “Uit het noordoosten is schone wind richting ons land gewaaid, waardoor de lucht schoner werd. Ik verwacht wel dat we ongeveer 5 tot 6 procent minder CO2 uitstoten dankzij de coronamaatregelen. Het verkeer op de weg nam namelijk met 40 procent af en we verbruiken ook minder energie.”

Hoeveel CO2 er in de lucht komt, wordt onder andere berekend op basis van de hoeveelheid brandstof die auto’s gebruiken, hoeveel kilometer er wordt gereden en hoeveel er door de industrie wordt uitgestoten. “Je kunt op basis van luchtmetingen wel zien hoeveel er van dat stofje in de lucht zit”, legt onderzoeker bij het RIVM Guus Velders uit. “Maar CO2 kan wel honderden jaren blijven hangen, waardoor je geen directe informatie uit luchtmetingen krijgt. Je kunt erg moeilijk direct herleiden waar de uitstoot vandaan komt.”

In hoeverre draagt de drastische daling van vliegverkeer bij aan de vermindering van CO2-uitstoot? Het is goed om te weten dat de uitstoot van vliegtuigen niet wordt meegerekend in de berekening van onze CO2-emissie. Dat is een regel die is vastgelegd in het Akkoord van Parijs, wat door bijna 200 landen is ondertekend. Het idee is dat het lastig is vast te stellen waar vliegtuigen precies hun CO2 uitstoten. Ze vliegen immers over veel verschillende landen. Wel wordt de CO2-emissie van luchtvaart apart berekend, bijvoorbeeld door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), en zal de afname in vliegverkeer een bijdrage leveren aan de verminderde CO2-emissie. In dat geval gaat men er simpelweg van uit dat de CO2-emissie door kerosine die in Nederland wordt getankt, aan Nederland wordt toegerekend.

Lector Visser verwacht dat we langzamerhand weer meer zullen bewegen, onder andere met de auto. “Je ziet nu al een lichte toename op de weg sinds eind maart. Meer mensen voelen de behoefte om op pad te gaan, zeker nu het aantal patiënten op de intensive care lijkt af te nemen. We durven weer meer dingen buitenshuis te ondernemen. Wel denk ik dat het nog jaren zal duren voordat er weer echt volop gereisd wordt zoals voor de crisis.” Ook luchtvaartmaatschappijen denken dat het nog lange tijd duurt voordat de vliegtuigen weer vol zitten.

Nu de maatregelen in het openbaar vervoer per 1 juni worden aangepast, denkt Visser dat als mensen zich willen verplaatsen, ze dat liever met de auto doen. “Ik denk dat mensen bang zijn om in de bus of de trein besmet te raken met het coronavirus. En er zullen vast ook mensen zijn die geen mondkapje willen dragen. Het zou best zo kunnen zijn dat na 1 juni meer mensen de auto verkiezen boven het ov en dat daardoor weer meer uitlaatgassen in de lucht komen.” 

De coronamaatregelen lijken wel een bijdrage te leveren aan het halen van de Urgendadoelen. Volgens deze doelen moet het kabinet eind 2020 erin slagen om 25 procent minder CO2 uit te stoten ten opzichte van 1990. Dat zou ons nu wel eens kunnen lukken, ondanks dat het kabinet eerder verwachtte pas in 2021 de doelen te halen. “We waren natuurlijk al goed op weg”, vertelt Visser. Het Kabinet heeft al een aantal maatregelen genomen, zoals het instellen van een CO2-plafond voor de industrie. “De coronacrisis heeft wel degelijk een impact op het halen van die klimaatdoelen. Ik schat dat het dit jaar wel zo’n 5% kan schelen. dan komt het boven de 25% reductie uit”, aldus Visser

Toch zullen de maatregelen ooit weer versoepeld worden, waardoor de CO2-emissie juist weer kan toenemen. Dan zou Nederland weer bóven de grens van 25 procent uit kunnen komen. Visser denkt zelf dat enkele coronagewoontes zullen blijven plakken, die het verkeer en de uitstoot kunnen beperken. “Je ziet dat bedrijven en andere instanties handiger worden in technologie, bijvoorbeeld videobellen. Het zou kunnen dat het door de coronacrisis normaler wordt om op afstand te vergaderen, in plaats van afspreken op kantoor.” Zo blijkt uit recent onderzoek dat bijna de helft van de Nederlanders ook na de coronacrisis thuis wil werken. “Daarnaast heeft het kabinet onlangs een aantal maatregelen genomen, om zeker te stellen dat de Nederlandse CO2-emissie ook komende jaren niet te hoog wordt”, aldus Visser.

Het effect van de coronamaatregelen op de CO2-uitstoot zal geen structurele verandering zijn, benadrukt Velders. De maatregelen zijn – hopelijk – tijdelijk. “Als we ook na de crisis meer thuiswerken, zou het wel een langduriger effect kunnen hebben op de uitstoot, bijvoorbeeld”,  legt hij uit. “Het zal vooral bij de politiek liggen om te zorgen dat we niet weer terug gaan naar zoals het was.”

Tot slot hebben we als consument een coronagewoonte ontwikkeld, namelijk het doen van online aankopen. Zo ziet PostNL de afgelopen tijd een enorme toename van het aantal pakketjes. Al die producten die wij kopen, leveren volgens Visser juist weer een extra bijdrage aan de CO2-emissie. “De grootste uitstoot die consumenten veroorzaken komt door de hoeveelheid spullen die we kopen. Als we meer circulair zouden denken, door bijvoorbeeld spullen te repareren in plaats van weg te gooien, zouden we die emissie kunnen beperken. En de vele pakketjes die we nu bestellen, dragen ook bij aan de hoeveelheid CO2 in de lucht.” Kassa schreef eerder al over hoe jij bij kunt dragen bij de kringloop van kleding. 

Onze klimaatdoelen kunnen wevoor het eind van 2020 halen, dat is duidelijk. Maar hoe onze CO2-uitstoot zal zijn als de coronamaatregelen versoepeld worden, durft niemand te voorspellen.