Explosieve stijging stalkerware, duizenden mensen brengen partner of kind in gevaar

Duizenden mensen hebben afgelopen jaar hun (ex-)partner, kind of ander persoon in de gaten gehouden met zogenaamde stalkerware. Het gaat in de meeste gevallen om programma’s die zijn vermomd als software voor ouderlijk toezicht. Dit is een ernstige inbreuk op de privacy, omdat je er volledige toegang tot andermans smartphone mee krijgt. Daarnaast brengen ouders, die met deze software de veiligheid van hun kind hopen te waarborgen, het daarmee juist in gevaar.

Dit blijkt uit een rondgang van het consumentenprogramma Kassa (BNNVARA) onder vier van de grootste beveiligingsbedrijven Eset, Avast, Bitdefender en Kaspersky. Kassa besteedt hier vanavond in de uitzending uitgebreid aandacht aan.

Met stalkerware kun je bijvoorbeeld meelezen met gesprekken via WhatsApp en krijg je inzage in social media en datingapps, zoals Tinder. Je krijgt ook toegang tot foto’s, ziet de actuele GPS-locatie en je kunt schermopnames maken. Alles wat iemand online doet, is te zien en wordt getoond in een online dashboard.

Bijna alle beveiligingsbedrijven noteerden afgelopen jaren een groei van het aantal stalkerware-detecties in Nederland. Het gaat waarschijnlijk om het topje van de ijsberg, omdat de meeste mensen geen virusscanner op hun smartphone hebben staan.

Bitdefender detecteerde 2657 geïnfecteerde toestellen, een toename van 260 procent in vergelijking met 2021. Eset zag vorig jaar een stijging van 6,5 procent en geeft aan dat het om duizenden detecties per jaar gaat. Avast zag het aantal detecties verdubbelen ten opzichte van 2021 en geeft eveneens aan dat het om duizenden detecties gaat. Alleen bij Kaspersky bleef het aantal detecties om en nabij gelijk. Het aantal detecties piekte tijdens de covid-periode omdat die een unieke kans bood om de software op het toestel van eveneens vanuit huis werkende partners te zetten.

Het gebruik van dit soort software is volgens de it-experts niet zonder risico. ‘Je geeft data weg aan een schimmig ‘bedrijf’ wat je niet kent. Onze grootste zorg is dat ‘derden’ toegang krijgen tot zeer gevoelige informatie omdat het vaak gemakkelijk is de gegevens te onderscheppen. Dat kunnen bijvoorbeeld comprimerende foto’s en gesprekken zijn van kinderen die in verkeerde handen terecht komen. In het ergste geval kunnen kwaadwillenden zelfs contact leggen met zo’n kind’, legt Dave Maasland, directeur van Eset uit.

Maasland adviseert ouders daarom met klem geen gebruik te maken te maken van dit soort software. ‘Betrouwbare ouderlijk toezicht apps hebben vooral een beschermende functie en geen invasieve functies, zoals het kunnen meelezen van chats’, aldus Maasland.

Naast stalkerware gebruiken steeds meer mensen trackers om hun (ex-)partner in de gaten te houden, blijft uit navraag bij SafetyNed, dé veilig online expert voor huiselijk geweld. Volgens de organisatie zouden opvanghuizen meer werk moeten maken om erachter te komen of slachtoffers van huiselijk geweld geen trackers of andere volgsoftware bij zich dragen waarmee de dader achter hun locatie kan komen. ‘Die kennis is helaas niet altijd paraat bij hulpverleners. Een dergelijke digitale screeningtest gebeurt wel in de vier grote steden door hulporganisaties in de vrouwenopvang die SafetyNed hebben opgericht, maar zou landelijke navolging moeten krijgen. Want het gebeurt regelmatig dat een vrouw, zonder dat ze het weet, een tracker bij zich draagt of een toestel heeft waarop stalkerware blijkt te staan’, aldus woordvoerder Serap Yildirim.

Aanbieders van trackers, zoals Apple dat de populaire Airtag verkoopt, hebben maatregelen genomen om stalking tegen te gaan, maar die werken niet, blijkt uit onderzoek van Kassa in samenwerking met ethisch hacker Chantal Stekelenburg van Zerocopter. "In de Airtag zit weliswaar een alarm dat afgaat als die meereist met een onbekende eigenaar die in het bezit is van een iPhone. Maar het alarm gaat niet af bij iemand met een Android-toestel zonder app waarmee je de Airtag kunt signaleren." Op YouTube circuleren bovendien filmpjes met een instructie om het alarm uit te schakelen en er zijn nog volop Airtags verkrijgbaar zonder zo’n alarm.

De Samsung Smart Tag komt het slechtst uit de test. Volgens Stekelenburg is deze tracker ronduit gevaarlijk: ‘Hij is super nauwkeurig en wordt niet opgemerkt als die meereist met een onbekende met een iPhone. Wie een Samsung Galaxy heeft, zal hem waarschijnlijk ook niet opmerken, omdat je daarvoor een ingewikkelde app moet downloaden.’ Stekelenburg heeft haar bevindingen gedeeld met Samsung, maar die heeft vooralsnog geen maatregelen genomen om stalking verder tegen te gaan. Samsung reageerde vooralsnog ook niet op vragen van Kassa.

Apple geeft aan voortdurend te werken aan een verbeterde beveiliging.

Privacy-organisaties Privacy First en Bits of Freedom roepen de politiek op om strengere maatregelen te nemen tegen aanbieders van trackers en stalkerware en adviseren die te verbieden.

Het belangrijkste advies om stalking te voorkomen, is om te kiezen voor een sterk wachtwoord en tweestapsverificatie aan te zetten. ‘Stalkerware en trackers zijn overbodig voor belagers die toegang hebben tot accounts, apparaten en verbindingen van een slachtoffer. Toegang tot een Google-,  Apple en of Microsoft- account geven bijna evenveel informatie prijs, als iemand op afstand volgen met een tracker. Weet ook dat de meeste stalkerware op smartphones wordt geïnstalleerd, doordat iemand het wachtwoord kent en de software op een onbewaakt moment op het toestel zet. Naast een sterk wachtwoord kiezen, is het aan te raden je apparaten niet onbewaakt aan te laten staan als je zelf niet in de buurt bent.

Als je een onbekende tracker tegen komt en je vermoedt dat je wordt gestalkt, adviseert Serap Yildirim van SafetyNed om hulp in te schakelen. ‘Je kunt de tracker beter niet zelf verwijderen, omdat de belager mogelijk gewelddadig kan worden.’ SafetyNed werkt samen met de politie en opvanghuizen en kan helpen om alle apparatuur op te schonen.

Kijk voor meer advies en hulp op de website van SafetyNed: https://safetyned.org/

Controleer hier hoe veilig jouw huis is voor belagers door middel van deze interactieve tool van Refuge: https://refugetechsafety.org/hometech/

Zie de volledige reactie van Apple en Cerberus hieronder: