Sociaal advocaat nodig? Rechtshulp verdwijnt voor mensen met een kleine beurs

Als je een advocaat nodig hebt maar deze niet kunt betalen, kun je in Nederland een sociaal advocaat in de arm nemen die wordt betaald vanuit de overheid. Maar er zijn steeds minder sociaal advocaten om aan alle hulpvragen te voldoen. Dit betekent dat mensen met een kleine beurs die rechtsbescherming nodig hebben dit steeds moeilijker kunnen krijgen. En dat terwijl een groot deel van deze zaken juist gaat om burgers die tégen de overheid strijden. Wat gaat de regering hieraan doen? 

Er is al langere tijd een tekort aan sociaal advocaten in Nederland. Uit onderzoek van platform Investico blijkt zelfs dat in sommige gebieden maar één sociaal advocaat op zo’n 25.000 burgers beschikbaar is.

Narda Teke-Bozkurt is sociaal advocaat en legt uit dat ze de hoeveelheid aanvragen van potentiële cliënten nauwelijks aankan. Ze maakt zich grote zorgen om het nijpend tekort aan sociaal advocaten, omdat mensen met een kleinere beurs op deze manier hun toegang tot rechtshulp dreigen te verliezen.

Naast het feit dat er een kleine groep sociaal advocaten is die de enorme aantallen hulpvragen moet voldoen, is er een ander probleem dat als een donkere wolk boven de sociaal advocatuur hangt. Naar verwachting zal in de komende jaren namelijk nog eens ruim een derde van de nu werkzame sociaal advocaten met pensioen gaan. En daar moeten nieuwe sociaal advocaten voor in de plaats komen.

Dit kan alleen als sociaal advocaten ook de ruimte en het geld hebben om stagiairs op te leiden, en dat nou juist enorm lastig in het huidige systeem. Veel sociaal advocaten werken namelijk als eenmanszaak, er is dan geen kantoor en geen financiële ruimte voor het opleiden van nieuwe sociaal advocaten.

Herman van der Meer, voorzitter van twee commissies die de sociale advocatuur onderzocht hebben en aanbevelingen aan de regering mocht doen, stelt dat het inmiddels vijf over twaalf is.

Naar aanleiding van de rapporten van Commissie Van der Meer zijn inmiddels maatregelen voorgesteld door (voormalig) staatssecretaris Struijcken. Het doel is om de sociale advocatuur op korte en langere termijn te beschermen.

De maatregelen zouden vanaf 2026 in moeten gaan en kennen verschillende onderdelen. In eerste plaats is aangekondigd dat 30 miljoen wordt vrijgemaakt voor de gehele sociale advocatuur. Ook krijgen sociaal advocaten meer punten voor de zaken die zij aannemen, wat tot resultaat heeft dat hun verdiensten verbeteren. Tot nu toe kregen sociaal advocaten vaak niet betaald voor uren die zij wel moesten maken om een zaak te voltooien, wat ervoor zorgt dat sociaal advocaat voor veel aankomende advocaten ook geen aantrekkelijk specialisme is. Ook kondigde de staatssecretaris aan dat grotere commerciële advocatenkantoren gevraagd wordt om zaken over te nemen van sociaal advocaten om zo de druk te verlichten, iets dat overigens op dit moment ook al gebeurt.

Sanne van Oers, deken van de Nederlandse orde van Advocaten en zelf ook sociaal advocaat, geeft in de studio toelichting op de aangekondigde verbeteringen om de sociale advocatuur te verbeteren.

Een belangrijk kritiekpunt gaat over de zogenoemde kantoortoeslag. Een van de aanbevelingen aan de politiek was namelijk dat er een kantoortoeslag in het leven geroepen moest worden. Met deze financiële steun voor sociaal advocaten die samen een kantoor beginnen zou het weer mogelijk zijn om stagiairs aan te nemen en op te leiden. Dit punt is echter in de huidige aangekondigde maatregelen niet overgenomen.  

Opvallend is dat de meeste politieke partijen (behalve PVV, JA21, SGP en FvD) het belang van de sociale advocatuur expliciet benoemen in hun verkiezingsprogramma. Het zal afwachten zijn in hoeverre het voor een nieuw kabinet hoog op de agenda zal staan.