Snoepautomaten op gezonde scholen, hoe kan dat?

Het is misschien wel het grootste volksgezondheidsprobleem van nu en zeker van de nabije toekomst: overgewicht. Ongeveer de helft van de Nederlanders is te zwaar en dat heeft grote consequenties voor de gezondheid. En omdat dit probleem vaak al in de jeugd z’n oorsprong vindt, wil de overheid nog nadrukkelijker inzetten op de preventie van overgewicht bij kinderen. Dat blijkt onder meer uit het onlangs afgesloten Preventieakkoord dat de overheid met maatschappelijke organisaties heeft afgesproken.

Daarin staat onder meer: alle ongezonde voeding moet (op termijn) de scholen uit. Omdat dit voor het primair onderwijs al geldt, richt deze ambitie zich vooral op de scholen in het voortgezet onderwijs en het mbo. En daar is nog veel werk aan de winkel, bleek al uit een rapport van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) uit 2016. Hoewel scholen de afgelopen jaren steeds meer aandacht hebben voor voeding en gezondheid, mede door programma’s als De Gezonde School en De Gezonde Schoolkantine, is er een groot obstakel: de snoepautomaat. (Of eigenlijk twee, ook de frisdrankautomaat wordt genoemd). In 70 procent van de middelbare scholen staat volgens het RIVM nog zo’n automaat. In de aanbevelingen van het rapport De Voedingsomgeving op Scholen staat: “We bevelen een verdere verbetering van het voedingsaanbod op scholen aan (…) Ook draagt het verwijderen van frisdrank- en snoepautomaten bij aan een gezonder voedingsaanbod.”

De Gezonde School is een programma van een aantal overheidsinstanties (waaronder het RIVM) en maatschappelijke organisaties dat scholen stimuleert op een aantal belangrijke thema’s te werken aan de gezondheidsbevordering van de leerlingen. Thema’s zijn onder meer: voeding, roken/alcohol/drugspreventie, veiligheid, beweging en sport, relaties en seksualiteit. Als een school op één van deze thema’s goed bezig is, kan het een vignet Gezonde School aanvragen. Voor het thema Voeding is het Voedingscentrum de instantie die de aanvraag bekijkt en toetst of de school aan de criteria voldoet.

Je zou verwachten dat in ieder geval de scholen die op het thema Voeding het vignet Gezonde School hebben gekregen de snoepautomaat al verdwenen zou zijn. Maar dat blijkt toch niet te kloppen. Kassa deed een steekproef onder Gezonde Scholen op het thema Voeding. We schreven maar liefst 90 scholen aan, maar slechts 20 wilden de vraag of er een snoepautomaat op school stond beantwoorden. De uitkomst geeft te denken: 13 (65%) scholen gaven aan een snoepautomaat te hebben, 7 (35%) niet. Van deze laatste groep gaf ongeveer een derde als reden: op een gezonde school hoort geen snoepautomaat.

Dat zou je denken inderdaad. Maar de werkelijkheid is anders. Sterker nog, volgens de richtlijnen mag een Gezonde School ook een snoepautomaat hebben. Een adviesprogramma van het Voedingscentrum, De Gezonde Schoolkantine, dat al zo’n 15 jaar bestaat, adviseert scholen om stap-voor-stap te werken aan een gezonder voedingsaanbod. Dat geldt voor de kantine, maar ook voor de snoepautomaten die dus niet meteen weg hoeven. Scholen kunnen een oorkonde verdienen als ze kunnen aantonen een goede verhouding tussen gezond en minder gezond voedingsaanbod te hebben. Voor de Zilveren Schaal is dat 60 (gezond)- 40 (minder gezond), voor de Gouden Schaal 80-20. Scholen die het vignet Gezonde School op het thema Voeding willen halen moeten minstens de Zilveren Schaal van het Gezonde Schoolkantine-programma hebben.

En dan is er nog iets curieus. Tot de gezondere producten in de snoepautomaten worden ook bijvoorbeeld zakjes chips gerekend. Wat blijkt, een klein zakje nibbit-chips heeft 109 calorieën en valt daarmee net onder de grens van 110 calorieën. Snacks die minder dan 110 calorieën bevatten gelden als gezonder. Verwarrend, geeft Heleen Schuit van het Voedingscentrum toe, maar ergens moet een grens getrokken worden.

Het Voedingscentrum wil naar een situatie van scholen zonder snoepautomaten, maar kiest dus voor stap-voor-stap-benadering. Maar veel scholen zien de snoepautomaten liever niet snel verdwijnen, omdat ze vrezen dat scholieren dan buiten de school ongezonde snacks gaan halen in snackbars en supermarkten. Om dat tegen te gaan kun je beleid maken om korte pauzes te houden en scholieren te dwingen niet de schoolomgeving tussendoor te verlaten. Een drastischer stap is om met gemeenten verregaande afspraken te maken over een verbod in de directe omgeving van scholen voor winkels met voedingsproducten (supermarkten) en eetgelegenheden zoals snackbars en fastfoodbedrijven.

Zover is het nog niet. Tenslotte, wat vinden ouders ervan dat hun kinderen op school de boterhammen kunnen weggooien en in de automaat chocoladerepen, zakjes chips of drop kunnen kopen als vervanging voor de gezonde lunch? Het informatiepunt Ouders en Onderwijs heeft dat voor Kassa gepolst onder 1857 ouders. Maar liefst 83 procent is het eens met de stelling: op een school hoort geen snoepautomaat.  

https://www.voedingscentrum.nl