Veel ouderen financieel misbruikt: hier moet je voor oppassen

Ouderen zijn vaak deels of volledig afhankelijk van anderen. Dat maakt deze groep kwetsbaar voor allerlei vormen van misbruik, zo ook financiële uitbuiting. Volgens de politie gaat het naar schatting om dertigduizend 65-plussers per jaar die financieel misbruikt worden. Maar hoe herken je dit en wat moet je doen als het je overkomt of als je merkt dat jouw familielid het doet?

Vermoedelijk ligt het daadwerkelijke aantal ouderen dat financieel misbruikt wordt hoger dan dertigduizend. Het is echter moeilijk om een precies aantal te achterhalen, aangezien ouderen vaak geen aangifte doen. Dat komt doordat ze zich schamen of omdat ze niet weten hoe ze dat moeten aanpakken.

Wat is precies financieel misbruik? De informatiepagina Huiselijk geweld van de overheid duidt het als volgt: het is ongewenst en ongeoorloofd gebruik van geld en/of goederen of andere bezittingen van een oudere door iemand uit de huiselijke kring. Financieel misbruik is een strafbaar feit.

De pleger hoeft niet altijd een familielid te zijn, het kan ook iemand anders zijn van wie het slachtoffer afhankelijk is zoals professionele hulpverleners of een vrijwilliger. De politie bericht echter dat het in 85 procent van de gevallen wel om een familielid gaat.

Voorbeelden van financieel misbruik bij ouderen zijn:

• boodschappen voor zichzelf betalen met de pinpas van een ander
• bedragen overmaken naar de eigen rekening
• diefstal van - al dan niet waardevolle en dierbare - bezittingen
• pinpasfraude
• gedwongen testamentswijziging, wilsbeschikking of hypotheekopname
• verkoop van eigendommen
• misbruik van machtigingen
• koop op naam van slachtoffer
• financieel korthouden

Signalen die kunnen aangeven dat er sprake is van financiële uitbuiting zijn:

• verdwijnen van geld, goederen of waardevolle spullen
• onverklaarbare geldopnames of kosten
• plotseling geldgebrek
• betaalachterstand: huur, energie, rekening
• afgesloten van gas en elektra
• toenemend aantal schuldeisers
• brieven van incassobureaus vanwege een betalingsachterstand
• plotselinge verzoeken tot testamentswijzigingen in aanwezigheid van een familielid (pleger)
• vermijden of weigeren informatie te geven over financiële omstandigheden door oudere of mantelzorger (pleger)
• weerstand en/of verbaal geweld (door de vermoedelijke pleger) als vermoedens besproken worden
• verbaal geweld of dreigementen (door de vermoedelijke pleger) tegen de oudere als deze zich wil verzetten
• verslaving of financiële problemen bij de vermoedelijke pleger
• verwaarloosde omgeving en/of uiterlijk
• afwezigheid van voeding, signalen van ondervoeding

Voor de laatste twee signalen geldt een disclaimer. Zo zouden die ook kunnen duiden op geestelijke achteruitgang bij een gebrekkig sociaal netwerk en/of op zelfverwaarlozing.

Groepen die volgens ‘Huiselijk geweld’ extra kwetsbaar zijn voor financieel misbruik zijn mensen met fysieke en/of sociale beperkingen en psychische problemen. Ook laagbegaafde of laaggeletterde mensen of mensen met cognitieve veranderingen lopen meer risico.

Daarnaast komt het vaak voor bij ouderen met onwetendheid rondom financiële zaken. Loyaliteit en het behouden van familiebanden zorgt ervoor dat ouderen het niet bespreekbaar durven te maken bij anderen.

Krijg jij het sterke vermoeden dat een familielid jouw ouders financieel misbruikt, benader dan Veilig Thuis. Veilig Thuis is het advies- en meldpunt voor huiselijk geweld, waar financieel misbruik bij ouderen onder valt. “Je kunt in dit geval in eerste instantie samen met Veilig Thuis kijken wat er precies gebeurt, wie het doet en wat je zelf kan proberen om het te stoppen”, aldus Hiske Jaspers van Veilig Thuis Gelderland Zuid en tevens projectleider Aanpak Ouderenmishandeling.

Kom je daar niet mee verder? Dan kun je volgens Jaspers het besluit nemen om het te melden bij Veilig Thuis. “Wij gaan dan kijken naar wat er aan de hand is en hoe ervoor gezorgd kan worden dat financiële uitbuiting stopt.” Ook kan je bij jouw bank terecht om ervoor te zorgen dat je bankzaken beschermd worden.

Ben je financieel misbruikt? Doe dan aangifte bij de politie. Dat kan via deze link. Daarnaast kun je ondersteuning zoeken bij het lokale veld (het Centrum voor Jeugd en Gezin, sociale (wijk)teams, gebiedsteams en/of andere wijkstructuren bedoeld), zodat een professional mee kan kijken met welke stappen ondernomen kunnen worden om het in de toekomst te voorkomen. In veel gemeenten is een Wmo-loket, waar je terecht kan met vragen over ondersteuning.

Heb je een ervaring met financiële uitbuiting en er mentale schade aan overgehouden? Weet dan dat je dat kan melden bij jouw huisarts voor mogelijk ondersteuning vanuit een praktijkondersteuner of mogelijk een psycholoog, zegt Jaspers. Daarnaast geeft ze aan dat er binnen het hiervoor genoemde lokale veld ook steeds meer professionals zijn die kennis hebben over dit thema en mogelijk kunnen ondersteunen.

Financiële oplichting komt ook voor zonder dat daar een familielid mee te maken heeft. De politie heeft een tipkaart, waarin kort wordt uitgelegd wat je moet doen met onbekenden aan de deur. Ook geeft de politie tips over babbeltrucs voor senioren.

Bron: Politie/Huiselijk geweld/Veilig Thuis/ABN AMRO/Erfwijzer.nl