In Amerika heeft het gebruik van oxycodon epidemische vormen aangenomen en zijn er al veel doden gevallen door deze heftige pijnstiller die te vergelijken is met heroïne en twee keer zo verslavend is als morfine. Zover is het in Nederland gelukkig nog niet, maar ook hier zijn de zorgen over deze opioïde toegenomen. Zorgverzekeraars en de toenmalige Minister Bruins van Medische Zorg waarschuwden vorig jaar al voor de gevaren van oxycodon.

Inmiddels is de toename in gebruik iets afgenomen (440.000 in 2019), maar nog altijd zijn er zo’n 200.000 Nederlanders die het middel al langdurig gebruiken. En om er dan weer vanaf te komen is voor sommigen van hen een hel. Ermee stoppen wordt wel vergeleken met het afkicken van heroïne. De pijnen en ongemakken kunnen zo hels zijn, dat de stoppers afhaken en toch maar weer gaan slikken.

Succesvol afbouwen van oxycodon is een kwestie van het juiste afbouwschema waarbij stap voor stap een lagere sterkte wordt genomen totdat men op 0 uitkomt. Te grote stappen zijn dan een recept voor mislukking. Maar in de laatste fase kunnen die lagere sterktes oxycodon een probleem vormen. De laagste sterkte is 5 milligram. Wie 1, 2 of 3 ½ mg nodig heeft komt niet uit. En het zelf opbreken van pillen is niet echt aan te raden.

Maar er is een manier om verantwoord af te bouwen, met pillen die op maat gemaakt worden door de Regenboogapotheek. Inmiddels worden die gemaakt voor mensen die willen afbouwen met antidepressiva, slaap- en kalmeringsmiddelen, anti-pyschotica, anti-epileptica en dus ook opioïden als oxycodon.

De Vereniging Afbouwmedicatie, gesteund door onder meer hoogleraar Psychiatrie Jim van Os en ervaringsdeskundige en onderzoeker dr. Peter Groot (beiden Universiteit Utrecht), pleiten al jaren voor erkenning van die methode en voor vergoeding van die op maat gemaakte pillen. Ze hebben bij antidepressiva een uitgebreid gebruikersonderzoek gedaan, waarbij 70% van de gebruikers aangaf met deze methode succesvol gestopt te zijn waar eerdere pogingen faalden. Maar dat is geen wetenschappelijk onderzoek volgens de gebruikelijke normen, waarbij bijvoorbeeld met controlegroepen moet worden gewerkt, stellen critici. Dat mag zo zijn, maar het is wel, stelt hoogleraar Jim van Os, ‘gezond verstand onderzoek’. Als het werkt, werkt het.

Dat stelt ook Arjan de Kwant van DSW, de enige zorgverzekeraar die taperingstrips op maat gemaakte pillen oxycodon (en ook andere afbouwmedicatie) vergoedt. Maar de overige zorgverzekeraars, de overheid, verschillende zorg- en belangenorganisaties en andere wetenschappers vinden het toch niet voldoende wetenschappelijk bewijs en is er aanvullend onderzoek nodig. De discussie sleept al jaren voort, steeds weer worden expertmeetings en zelfs hoorzittingen voor de Tweede Kamer gehouden. Maar er verandert weinig. Lees de volledige reacties van minister Van Rijn (Medische Zorg), Zorgverzekeraar Nederland, Zorginstituut Nederland, zorgverzekeraar Menzis en zorgverzekeraar De Friesland hier.

Volgens de wet mag afbouwmedicatie nu in theorie al wel vergoed worden, mits het ‘rationele farmacotherapie’ is: als het doelmatig is en het een bewezen werking heeft volgens wetenschappelijke normen. Op die gronden wordt vergoeding vrijwel altijd afgewezen door de zorgverzekeraars. Behalve dus DSW. Arjan de Kwant van DSW: “Het lastige is dat het juist individueel wordt bereid, hoe moet je dat wetenschappelijk aantonen? Zilveren Kruis zegt bijvoorbeeld dat je dat met trials moet uitzoeken. Maar dat kan niet omdat het individueel heel verschillend is. Het heeft te maken met het afbreken van enzymen, dat is genetisch bepaald en voor iedereen verschillend. Voor veel mensen kan een standaard schema werken (en dan zijn taperingstrips niet nodig) maar voor sommige mensen zijn er problemen met de afbraak. Dan is het rationeel om lagere doseringen toe te staan om af te bouwen. En dat moet je dan ook vergoeden. Ratio betekent voor mij: is het rationeel, werkt het?’’