Logo Kassa
Het consumentenplatform van BNNVARA. In september is Kassa weer terug op tv!

Wanneer ben je ‘arm’? En wanneer is iemand ‘rijk’ in Nederland?

30-05-2025
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
46055 keer bekeken
  •  
arm rijk 1280

De begrippen ‘arm’ en ‘rijk’ lijken op het eerste gezicht eenvoudig. Maar in werkelijkheid blijken ze lastig af te bakenen. Want wanneer ben je écht arm? En hoeveel moet je bezitten om jezelf rijk te mogen noemen? Kassa legt de vragen voor aan twee experts: politicoloog Tim ’S Jongers en ING-econoom Marten van Garderen.

Wat is armoede volgens het CBS?

Als het gaat over armoede in ons land, wordt vaak uitgegaan van de zogenoemde ‘armoedegrens.’ Deze wordt jaarlijks wordt vastgesteld door het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek). Hoe wordt de armoedegrens precies bepaald?

Het CBS hanteert een duidelijke definitie van armoede:

“Een huishouden beschikt na het betalen van de daadwerkelijke lasten aan wonen, energie en basiszorg over te weinig geld voor de minimaal noodzakelijke uitgaven aan overige basisbehoeften.”

Aan de hand van deze definitie stelt het CBS jaarlijks een armoedegrens vast. Eind vorig jaar deelde de instantie de armoedecijfers van 2023. De grens lag toen op gemiddeld 1510 euro per maand voor een alleenstaande. Voor een gezin met twee kinderen tot 13 jaar was dit gemiddeld 2535 euro. Gezinnen met twee puberkinderen hadden een grens van 2910 euro bij tweeoudergezinnen en 2500 euro bij een eenoudergezin.

Een nieuwe manier van meten… ‘met haken en ogen’

De manier waarop de grens vastgesteld wordt, is afgelopen jaar gewijzigd. Met deze nieuwe manier van rekenen wil het CBS meer duidelijkheid scheppen. Er wordt voortaan gewerkt met zogeheten referentiebudgetten. Daarbij wordt gekeken naar wat iemand kwijt is aan bijvoorbeeld huur en zorg. Ook worden er bepaalde profielen opgesteld, afhankelijk van bijvoorbeeld leeftijd en huishoudsamenstelling.

Politicoloog Tim ’S Jongers, auteur van het boek Armoede uitgelegd aan mensen met geld, ziet voordelen aan de nieuwe benadering, maar ook valkuilen: “Op zich is het goed dat die nieuwe grens er is, want vanaf nu kunnen we voor het eerst echt heel duidelijk een stijging dan wel daling waarnemen. Maar er zitten ook haken en ogen aan hoe men dat gedaan heeft, vind ik zelf.”

Zo legt ’S Jongers uit dat er in 2023 sprake is geweest van een eenmalige overheidssteun, die vervolgens is meegenomen als inkomen. Sommige mensen lijken daardoor niet in armoede te leven, terwijl zij het wel degelijk financieel zwaar hebben. “Mensen hebben dat inkomen vorig jaar al niet meer, dus dat geeft een vertekend beeld. Ik denk dat het meenemen van incidentele inkomsten geen goed idee is in een structurele grens”, aldus ’S Jongers.

De marges zijn smal

Een ander punt van kritiek: de marges die gehanteerd worden zijn erg smal. Zo zou een gezonde, warme maaltijd per dag mogelijk zijn voor 2,80 euro. “Maar als je koffiedrinkt op het terras ben je al 3 euro 50 kwijt”, merkt ’S Jongers op.

1,2 miljoen mensen nét boven de armoedegrens

Naast de groep huishoudens die onder de officiële armoedegrens valt, is er nog een veel grotere groep die er nét boven zit. In 2023 hadden bijna 1,2 miljoen mensen een inkomen tot 25 procent boven de armoedegrens, zonder een voldoende vermogensbuffer. Meer dan de helft van deze groep bevond zich zelfs binnen 15 procent boven de grens.

“Grote groep komt geld te kort aan het eind van de maand”

Volgens ’S Jongers is het belangrijk dat deze groep net boven de armoedegrens niet wordt vergeten. “Ook zij zitten diep in de problemen. Ze hebben misschien twee tientjes extra in de maand, en leven daardoor officieel niet in armoede, maar ze komen aan het einde van de maand ook gewoon geld te kort. Op zich is de grens die gehanteerd wordt prima, maar uiteindelijk gaat het over 1,7 miljoen Nederlanders die in financieel opzicht echt geen goed leven hebben. Ze hadden het beter de ‘diepe armoedegrens’ kunnen noemen.”

Wanneer ben je dan rijk?

Waar armoede dus steeds beter te meten is, blijft het definiëren van rijkdom een lastig verhaal. Er bestaat namelijk geen wettelijke of officiële grens van het CBS, zoals met armoede, die bepaalt wanneer iemand in ons land rijk is.

Mensen met geld en mensen zonder geld

Tim ’S Jongers gebruikt het woord ‘rijk’ liever helemaal niet. Hij maakt een onderscheid tussen mensen met geld en mensen zonder geld. “Ik denk dat het grootste onderscheid zit in jezelf op een bepaalde manier staande weten te houden. Mensen met geld hebben de mogelijkheid om zaken uit te besteden. Denk aan juridische hulp, een hulp in de schoonmaak of eten bestellen. Dit zogeheten ‘outsourcen’ zorgt ervoor dat je in de ogen van de overheid zelfredzaam bent. Wanneer je naar Nederland kijkt, zit daar volgens mij de grootste tweedeling.”

Wat zegt de ING-econoom?

Ook ING-econoom Marten van Garderen vindt het moeilijk om te definiëren wanneer iemand rijk is: “‘Rijk’ is geen lekkere term om iets af te bakenen. Het is eerder een mening of gevoel, niet iets wat heel makkelijk feitelijk te maken is. Je zou het aantal miljonairs kunnen gaan tellen, daar zijn statistieken van. Maar je zou ook de bovenste 10 procent van de vermogensverdeling kunnen nemen, die zijn namelijk echt rijk. Alleen waarom dan 10 procent en niet 15? Daar is geen harde grens voor.”

Van Garderen maakt daarbij onderscheid tussen ‘vermogen in bezit’ en direct beschikbaar geld. “Vermogen of waarde dat in je huis zit, is iets anders dan veel geld op je spaar- of bankrekening. Als je overwaarde hebt op je huis en je kunt makkelijk je dagelijkse uitgaven doen, denk ik dat je aan de welvarende, ‘rijkere’ kant zit. Maar sommige mensen zien bij het woordje ‘rijk’ misschien een kapitale villa en een Ferrari voor de deur. Dat is weer een heel andere manier van rijkdom.”

“‘Rijk’ is een subjectief begrip”

Volgens econoom Van Garderen hangt rijkdom sterk af van perspectief: “Als je het vergelijkt met andere landen, zijn veel Nederlanders ‘rijk’. Afgezien van de mensen die in armoede leven en de groep net daarboven, is Nederland natuurlijk over het algemeen een best welvarend landje. Maar als je onderling gaat vergelijken binnen Nederland, wordt het alweer een lastiger verhaal.”

Een sluitend antwoord op de vraag wie ‘rijk’ is, is volgens de econoom dus niet mogelijk. “Je krijgt van mij geen cijfers van hoeveel rijken we hebben, want die kan ik je niet geven. Dat blijft, eerlijk is eerlijk, subjectief.”

Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek

Delen:

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Meld je snel en gratis aan voor de Kassa nieuwsbrief!

BNNVARA LogoWij zijn voor