Zombies achter het scherm: Impact schermtijd op jonge kinderen

Kinderen kijken steeds jonger en steeds langer naar een beeldscherm. In tien jaar tijd is de schermtijd van kinderen van 0 tot 10 jaar verdubbeld. Kinderen van 0 tot 6 jaar brengen dagelijks gemiddeld 99 minuten achter een beeldscherm door. De Nederlandse baby-breinspecialist Marion van den Heuvel en de Belgische kinderpsychiater Theo Compernolle maken zich hierover grote zorgen. Speciaal voor Kassa ontmoeten zij elkaar in het onderzoekslaboratorium van Tilburg University en analyseren ze de impact van de tablet op het gedrag van peuters.

Op een druilerige herfstdag nodigen we voor ons onderzoek vier ouders uit. Ze komen samen met hun peuters naar het universiteitsgebouw in Tilburg. Het gaat om drie moeders en een vader. Ze nemen twee dochters en twee zoontjes mee tussen de 2 en 4 jaar. In de gang wordt eerst gerend en druk met blokken en een treinrails gespeeld. Daarna verdwijnen ouder en kind een voor een in de door ons ingerichte speelkamer. In een aangrenzende kamer kijken de deskundigen via een beeldscherm toe en becommentariëren ze wat ze zien gebeuren.

Eerst mag het favoriete speelgoed van de peuter op tafel. De ouders hebben knuffels, boekjes, auto’s en puzzels meegenomen. Het ziet er gezellig uit en er is interactie tussen ouder en kind. Dan krijgt de ouder – via een oortje - de opdracht om de tablet op de speeltafel te leggen. Alle vier de kinderen spelen gewoon door; totdat de tablet aangaat. Al snel schuiven de peuters het speelgoed aan de kant en hebben ze alleen nog maar aandacht voor Nijntje, Tik Tak of de Teletubbies. Marion: “Deze filmpjes zijn geschikt voor de jonge leeftijd. Je ziet dat ze tijdens het kijken nog met hun ouders kunnen communiceren.” Als de filmpjes zijn afgelopen pakken drie van de vier kinderen hun speelgoed weer op. Een jongetje gaat huilen en smeekt zijn moeder om nog meer Tik Tak. Compernolle: “Je ziet hier het verslavende effect. Hij reageert heftiger op de tablet dan op zijn gewone speelgoed.”

Als er vervolgens een aflevering van Paw Patrol of Cocomelon aan de peuters wordt getoond, verandert de sfeer. Kijkwijzer heeft bepaald dat deze content geschikt is voor alle leeftijden, dus ook de jongsten, maar deze deskundigen vinden dat deze programma’s niet bij de leeftijd passen. Van den Heuvel: “De verhaallijn is te complex, de beelden wisselen te snel en het verhaal heeft geen duidelijk einde.” In de speelkamer blijft de mond van een tweejarig jongetje wijd open staan. Hij reageert niet meer op de vragen van zijn vader. Marion: “Als je kind niet reageert dan weet je dat de content te zwaar is. Hij heeft al zijn hersencapaciteit nodig om dit te kunnen bevatten.” Compernolle: “Deze kinderen veranderen nu in een soort zombie-kinderen.”

Als de ouders via een oortje horen dat ze een einde aan de schermtijd moeten maken en de tablet uit moet, reageren drie van de vier kinderen in woede en met tranen. De kleintjes grijpen naar de tablet en willen die niet meer loslaten. Terwijl er aan het einde van de Teletubbies-aflevering nog vrolijk werd teruggezwaaid zijn de kinderen nu overstuur als ze afscheid van Cocomelon moeten nemen. Compernolle: “Ik zie daarin het begin van een verslaving. Deze content wordt gemaakt om kinderen aan het scherm vast te plakken.”

Van den Heuvel: “Uit onderzoek blijkt dat kinderen tot drie jaar nauwelijks iets leren van een scherm. Wel raken ze overprikkeld, gaan ze slecht slapen, en eigenlijk ben je ze als ouder aan het klaarstomen voor een leven achter het scherm. Waarom zou je dat doen? Alleen als ouders samen met hun kinderen kijken kunnen tv of tablet educatief zijn. Maar uit onderzoek blijkt dat kinderen meestal zonder ouderlijk toezicht achter tv of tablet zitten omdat die vaak als babysit wordt gebruikt tijdens het koken of als de ouder moet werken.”

De Belg merkt tot zijn afschuw dat er ouders zijn die trots roepen dat hun baby ‘al kan swipen’. Volgens hoef je daar niet trots op te zijn. “Het is een groot misverstand om te denken dat het kind daarvan iets leert. Zo’n baby zit in een spelletje en is geconditioneerd als een diertje.”

De deskundigen waarschuwen ook voor de smartphone als troostregulatiemiddel. Van den Heuvel: “Ik zie dat veel ouders hun smartphone aan het kind geven als hij overstuur is. Het kind wordt dan niet getroost door vader of moeder maar door de telefoon. Als het kind straks een puber is, grijpt hij als troost naar een controller om te gamen. En dat heeft ook weer een verslavende werking.”

Ontdek meer over de impact van schermtijd op jonge kinderen:

• Leer je kinderen van jongs af aan om te gaan met digitale media met het boek ‘Digitale opvoeding’ van Marije Lagendijk

• Doe mee aan het ouderinitiatief ‘Smartphonevrij Opgroeien’ om kinderen te behoeden voor schade en afleiding door smartphonegebruik

• Lees het verdiepend onderzoek ‘Iene Miene Media’ naar de rol van mediagebruik in relatie tot de ontspanning van kinderen van 0-6 jaar