Duitsland begint steeds 'normaler' te worden

De onzekerheid ontstond zondag, net na middernacht, toen FDP (Vrije democraten) aankondigde niet langer deel te willen nemen aan de formatiegesprekken over de volgende Duitse regering. Dat komt het CDU van Merkel zeer slecht uit, omdat haar partij en de CSU bij de verkiezingen niet genoeg zetels heeft behaald bij de landelijke verkiezingen, afgelopen september, om zelf te kunnen regeren. Nadat het CDU/CSU het rechtse Alternative für Deutschland (AfD), de derde partij, uit heeft gesloten, ging het in gesprek met twee kleinere partijen in de hoop een zogenoemde Jamaica-coalitie te kunnen vormen (CDU, FDP en de Groenen). 

FDP-leider Christian Linder schuift de mislukking van de voorgestelde Jamaica-coalitie af op een gebrek aan een gedeelde visie en aan onderling vertrouwen tussen de partijen. 'Het is beter helemaal niet te regeren dan om slecht te regeren', aldus Linder. Merkel noemt de beëindiging van de formatiegesprekken betreurenswaardig, maar benadrukte dat haar partij verantwoordelijk zal handelen, om op die manier de belangen van het land te dienen. Dat kan als een beleefde sneer aan het adres van de FDP worden gezien. Anderen waren echter minder terughoudend; een politicus uit Merkel's partij noemde de FDP 'een circusgezelschap verstoken van enige inhoud', terwijl een ander de 'goed voorbereide spontaniteit' van de partij prees.

Nu 'Jamaica' niet langer een optie is, heeft Duitsland drie keuzes over: een minderheidsregering, gevormd door CDU/CSU met of FDP (29 zetels te weinig) of een combinatie tussen CDU en de Groenen (42 zetels te weinig). Hoewel deze mogelijkheden niet voor onmogelijk worden gehouden, gelooft politicoloog Marcel Dirsus (Universiteit van Kiel) dat deze beide opties zowel voor Angela Merkel's manier van regeren als voor Duitsland als geheel vervreemdend zouden zijn. 'Om historische redenen is Duitsland zeer sceptisch over minderheidsregeringen, omdat het mensen herinnert aan de Weimar periode.

'Voor iemand als Merkel is het leiden van een minderheidsregering geen gemakkelijke opgave, omdat het niet past in haar stijl van leiderschap, want ze is niet bepaald een grote gokker', vertelt Dirsus. 'Een minderheidsregering zou zeker een gok zijn voor Merkel - want het zou haar de middelen uit handen nemen om op effectieve wijze de door haar gewenste hervormingen door te voeren, zowel in Duitsland als in de Eurozone. Ze is niet alleen iemand die stabiliteit belichaamt, maar ik denk ook dat ze stabiliteit zelf ook erg fijn vindt.'

Een tweede optie zou de terugkeer van de sociaal democraten (SPD) moeten betekenen, Merkel's voormalige 'grote coalitie' partner. Hoewel een dergelijke coalitie gemakkelijk een meerderheid in het parlement zou hebben, is het een van de opties die door de midden-linkse SPD in september werd uitgesloten, nadat de landelijke verkiezingen het slechtste resultaat in meer dan een halve eeuw opleverde - en een optie die het maandag opnieuw afwees en daarmee opnieuw bevestigde dat het liever nieuwe verkiezingen zou hebben.

Dat brengt ons tot de laatste en waarschijnlijk meest drastische optie: nieuwe verkiezingen. Als dat zou gebeuren dan zou er binnen 60 dagen nieuwe verkiezingen moeten worden uitgeschreven. Uit een recente poll blijkt dat ongeveer 68 procent van de Duitsers voor nieuwe verkiezingen is, wanneer gesprekken over de Jamaica-coalitie spaak lopen.

Het maakt niet uit welke optie het wordt; Duitsland - en de rest van Europa - verliest. 'Als je dingen voor elkaar wilt krijgen en je wil dat er beslissingen worden genomen, heb je een stabiele regering nodig in Berlijn', zegt Dirsus. Zeker met Macron's voorgestelde hervorming van de Eurozone en de lopende Brexit-onderhandelingen. 'Een sterke Merkel zou daar zeer goed bij helpen'.

De vraag of Merkel nog steeds de sterke leider in Europa kan zijn als haar positie zo verzwakt zou worden, hangt nu boven ons hoofd. 'We kijken plots naar een post-Merkel wereld en vragen ons af of zij het veilige paar handen kan blijven in deze tijden van geopolitieke veranderingen'. Tegelijkertijd moeten we niet overdrijven over wat er nu allemaal gaande is bij onze oosterburen. Dit is geen Trump en geen Brexit. Merkel is verzwakt, maar nog altijd aan de macht. Duitsland is - nog steeds - ver weg van andere zaken die we zien in de wereld om ons heen.