April: Georgisch drama leidt tot pijnlijke (Nederlandse) inzichten over abortus

De discussie over abortus lijkt nijpender dan ooit in films en op televisie.

Abortus is in Nederland en bijvoorbeeld in de Verenigde Staten weer steeds meer een hot topic: geëngageerde televisiemakers proberen vaak invoelbaar te maken hoe een abortus werkt. Zo speelde actrice Alison Brie tweemaal, in GLOW (foto onder) en in BoJack Horseman, een vrouw die een abortus ondergaat. Voor de eerstgenoemde serie lieten de makers zich informeren door een abortuskliniek, met een realistische scène tot gevolg.

Religieuze organisaties proberen ook invloed uit te oefenen op het maatschappelijke debat. In het nieuwste seizoen van Een huis vol, de NPO-realityserie die draait om grote gezinnen, noemt vader Maarten Blom, pastoor bij een kerk in Gouda, de foetus die in de baarmoeder van zijn vrouw groeit ‘een kindje’. Dat lijkt een terloopse, onschuldige opmerking, maar er zit juist een hele anti-abortus-agenda achter zo’n aanduiding. Natuurlijk is er wetenschappelijk gezien nog geen sprake van een kindje. De uitspraak is wel exemplarisch voor hoe vrouwelijke verworvenheden onder druk komen te staan.

April, de tweede speelfilm van de Georgische filmmaker Dea Kulumbegashvili, die in Venetië werd bekroond met de Speciale Juryprijs, draait om de vrijzinnige gynaecoloog Nina (Ia Sukhitashvili). In de kliniek waar ze werkzaam is verwelkomt ze dagelijks nieuw leven op aarde; buiten werktijd pleegt ze clandestiene abortussen. Nina’s carrière komt in het geding als ze na een noodlottig verlopen bevalling, waarbij de baby wordt doodgeboren, wordt beschuldigd van professionele nalatigheid.

Kulumbegashvili toont de bevalling op onverbloemde wijze, met bloed, zweet en tranen. Een zuchtende, kreunende en krijsende jonge vrouw wordt omringd door vrouwelijk medisch personeel. Ze stellen haar gerust en moedigen haar aan. Het is een veilige omgeving. Totdat de baby niet blijkt te ademen. De volgende scène staat haaks op de geborgenheid in de verloskamer. In een kantoorruimte verschijnt Nina links in beeld. Rechts van haar is haar (mannelijke) superieur neergestreken, geflankeerd door een (mannelijke) collega en de vader van de doodgeboren baby.

Nina’s expertise wordt ter discussie gesteld en de vader, die dreigt de politie in te schakelen, eist een onderzoek. Het is fascinerend om te zien hoe Sukhitasvili invulling geeft aan haar rol. Haar personage stelt zich nederig op; ze oogt alsof ze elk moment een klap kan incasseren. En als haar collega’s haar achterlaten met de vader vrees je – terecht – voor haar veiligheid. Nina is gewend zich in haar rol als dienstbare vrouw te schikken, terwijl ze dat evident niet is. Zo is verderop in de film te zien dat Nina graag onbeduidende seks heeft met vreemdelingen. In de schemering trekt ze eropuit in haar auto – ook zulke handelingen zijn trouwens niet zonder gevaar. Je zou kunnen stellen dat de vrouw die Nina is, of wil zijn, per definitie persona non grata is op het Georgische platteland. Nina is onverenigbaar met het patriarchale karakter van haar omgeving.

Gaandeweg kwam ik echter tot de conclusie dat bepaalde naargeestige zienswijzen uit de film, zie hoe de mannen zich bemoeien met het vrouwelijk lichaam, ook in Nederland volop aanwezig zijn. Deze film, die vanaf deze week in de filmhuizen draait, is dus geen ver-van-mijn-bed-show. Integendeel: Kulumbegashvili herinnert ook de Nederlandse kijker eraan dat er ook hier nog steeds mensen leven die willen tornen aan het vrouwelijk zelfbeschikkingsrecht. Dat is een buitengewoon beangstigende gedachte.

Omar Larabi en Bregtje Schudel schrijven per toerbeurt wekelijks over wat hen opvalt op het gebied van series en/of films