Buddymovies zijn een beproefd recept, met als hoogtepunt de film Lethal weapon 4

De buddy movie is een beproefd recept, met als onvolprezen hoogtepunt de film Lethal weapon 4 uit 1998.

Het zijn iconische rollen, van iconische acteurs. Nick Nolte en Eddie Murphy in 48 Hrs. (1982), Robert De Niro en Charles Grodin in de onderschatte Midnight run (1988), Will Smith en Tommy Lee Jones in Men in black (1997), Jackie Chan en Chris Tucker in Rush hour (1998) en bovenal Mel Gibson en Danny Glover in de Lethal weapon-serie (1987- 1998). De jaren 80 en 90 waren achteraf bezien het gouden tijdperk van de buddy movie. Natuurlijk, er waren eerder films gemaakt over vriendschap, over onverwachte vriendschap ook, tussen mensen die op het oog vooral van elkaar verschillen; eigenlijk al sinds Stan Laurel en Oliver Hardy, De dikke en de dunne, vormt het contrast tussen vrienden een vast onderdeel van elke film over vriendschap. Maar pas in de jaren 80, toen het cops-and-robbers-element werd toegevoegd aan het concept, vond de buddy movie zijn ware vorm.

Het begin van dit tijdperk werd ingeluid door het eerdergenoemde 48 Hrs., het filmdebuut van Eddie Murphy, die tot dan toe naam had gemaakt als komiek. De combinatie van actie en humor was in die tijd ongewoon, of eigenlijk vrijwel niet-bestaand. In de jaren 70 waren politiefilms die draaiden om twee collega’s of vrienden, denk bijvoorbeeld aan The French connection, toch vooral grimmig en ruig. Comedy’s waren vanzelfsprekend licht van toon, en gingen maar zeer zelden over een zwaar onderwerp. Het waren gescheiden werelden.

48 Hrs. liet zien dat de combinatie van een ernstig, spannend ‘probleem’ – in dit geval Nick Nolte, oftewel de grofgebekte, zuipende, kettingrokende agent Jack Cates, die de moord op zijn collega’s wil oplossen, en daarbij de hulp van de crimineel Reggie Hammond nodig heeft, gespeeld door Eddie Murphy – en een speelse, humoristische dynamiek tussen twee ‘unlikely partners’, juist uitermate aantrekkelijk is voor een groot publiek. De Lethal weapon-reeks kun je zien als de enige ware erfgenaam van 48 Hrs.: dezelfde onderlinge dynamiek, vergelijkbare plots, een sterk op elkaar lijkende mix tussen humor en actie. De eerste Lethal weapon verscheen in 1987, vijf jaar na 48 Hrs.

Unlikely partners dus. De partners uit de buddy movie staan een eigen ander wereld- en mensbeeld voor, ze houden er een andere moraal op na, meestal vertegenwoordigt de één chaos (geconcretiseerd in: het doel heiligt de middelen als leidend principe) en de ander orde/controle (principes waar niet van afgeweken wordt), of, in het verlengde hiervan, vertegenwoordigt de één ‘de oude manier van doen’ en de ander ‘revolutie’. Beide partners zijn rigide, ze volharden in hun eigen zienswijze, en ze zitten niet op de ander te wachten. Juist hun koppigheid neemt ons voor hen in; ze beelden een dilemma uit dat we goed kennen – we schipperen allemaal tussen chaos en orde, tussen ervaring en nieuwsgierigheid, we zijn allemaal de nestor én de jonge hond. Die twee kanten worden veruitwendigd in de twee partners, die aan het begin van de film elkaars volstrekte tegendeel zijn, maar die worden verenigd in hun verlangen om het ‘probleem’ op te lossen.

Dit kan alleen als ze versoepelen. Als ze, nadat ze elkaar als spiegel hebben gebruikt, hun rigiditeit terzijde schuiven en inzien dat hun partner in plaats van een blok aan het been juist een aanvulling is, een uitnodiging om het anders te doen, dan wordt er een nieuwe band gesmeed. Anders gezegd: de opvattingen van partner A (these) komen in botsing met die van partner B (antithese) en uit die botsing ontstaat een synthese, een ‘nieuw mens’, dat eigenschappen van beiden bevat.

Dit gebeurt zonder dat de partners hun eigenheid op te geven; ze veranderen nooit zo sterk dat de kijker hen onderweg verliest. Zo kan de kijker tegelijkertijd blijven geloven in alteriteit, in het idee dat we allemaal anders zijn en dat dit anders-zijn van meerwaarde is, én in het nut van collectiviteit, van dat we samen moeten werken om ergens toe te komen. De buddy movie biedt de perfecte mix van het ongebreidelde geloof in individualiteit en ons verlangen naar contact met de ander.

De vriendschap die de partners vormen, beantwoordt aan het beeld dat velen van ons zien als hoogste vorm van vriendschap, als we de Ethica nicomachea van Aristoteles erbij pakken. Daarin onderscheidt hij drie vormen van vriendschap. Ten eerste is er de vriendschap uit nut; de vrienden hebben iets aan elkaar, ze hebben iets praktisch gemeen; zakenpartners, collega’s, buren. Ten tweede is er de vriendschap die draait om plezier; de vrienden vermaken zich samen, ze genieten van elkaars gezelschap, ze delen een voorliefde voor bijvoorbeeld feesten, sporten, wandelen. Ten slotte is er de vriendschap waarin de deugd of het karakter centraal staat: de vrienden waarderen elkaar om hun inborst, hun karakter. Dit zijn volgens Aristoteles de meest waardevolle vriendschappen. Niet alleen gaan ze het langst mee, ook vormen ze je, ze vergroten je wereld, ze maken je een beter en rijker mens.

Lees verder in VARAgids 20. Vanaf dinsdag 13 mei 2025 op de mat, in de winkel en in de app. Nog geen abonnee?