Column: Het zijn net echte mensen

Hoe ver mag je, in non-fictie, gaan voor een ‘goed’ verhaal?

De discussie rond de recente aflevering van Dit was de kwestie (met de titel TikTok-bekeerlingen) van de EO maakte maar weer eens duidelijk: op makers van non-fictie-programma’s rust de enorme verantwoordelijkheid om zo integer mogelijk om te gaan met hun interviewsubjecten. Zeker wanneer je deze zelf hebt benaderd.

De situatie was als volgt: presentator Johan Eikelboom ging op bezoek bij een paar ‘hippe’ jonge meiden die zich, met de hulp van TikTok, hadden bekeerd tot de islam. De jonge vrouwen, zo vertelde de geïnterviewde Laura na de uitzending op social media, zou van tevoren zijn beloofd dat ze 'trots' mochten vertellen over hun keuze. In plaats daarvan, zo betoogde ze, werden ze neergezet als ‘labiele meiden’ die schijnbaar in een opwelling, omdat ze het gezien hadden op TikTok, besloten moslima te worden. De EO reageerde dat deze zich niet in het geschetste beeld herkende, en dat de aflevering met de ‘beste intenties’ was gemaakt.

Bij het terugkijken van de aflevering begrijp ik de teleurstelling van de vrouwen wel. De presentator benadert de bekeerde jonge vrouwen als vreemde, exotische wezens, die schijnbaar van de ene op de andere dag hun ‘vrije’ leven hebben opgegeven. In plaats van echt in te gaan op wat de islam de vrouwen nu specifiek brengt, ook in de wetenschap dat een dergelijke keuze in Nederland onvermijdelijk begroet wordt met onwetendheid en onbegrip, blijft de aflevering vooral hangen op triviale details (de 150 verschillende hoofddoeken! De ongelakte nagels!) en op hoe moeilijk het juist moet zijn voor de mensen om hen heen. Een ‘wit, autochtoon meisje’ dat zo opeens transformeert, dat ‘is natuurlijk nogal wat’, aldus de witte, middelbare presentator.   

Laura’s buurman toont grotere compassie en een meer open blik. Voor hem is Laura nog steeds dezelfde Laura, ook al draagt ze nu een hoofddoek. ‘Het gaat om de mens, hè, om wie erin zit.’

Het kan altijd erger. Zo bewees laatst Chimp Crazy (HBO Max), de nieuwste documentaire van Eric Goode, de man achter de Netflix-sensatie Tiger King. Nadat Goode zich daar, op smeuïge wijze, had verdiept in de wondere wereld van liefhebbers van grote katten, richtte hij nu zijn camera op de soms iets te innige band tussen mens en aap. En dan vooral die tussen Tonia Haddix en chimpansee – en voormalig filmster – Tonka, die ze een jaar lang in het geheim in haar kelder had weggeborgen.

Tonia werkte vrijwillig mee aan de documentaire, maar toch was de gang van zaken allesbehalve koosjer: Tonia wist namelijk niet dat Goode de regisseur was. Wetende dat zijn reputatie na Tiger King, waarin iedereen overkwam als circusfreak, ervoor zou zorgen dat geen enkele zichzelf respecterende dierenvriend nog met hem zou mee zou willen werken, liet hij een nepregisseur (Dwayne Cunningham) met Tonia contact zoeken. Pas toen een Rolling Stone-artikel hem als daadwerkelijke regisseur ontmaskerde, besloot Goode kleur te bekennen.  

Goode kreeg wat hij wilde: weer een sensationeel ‘goed’ verhaal over een verknipte mens-dier-relatie. Maar zijn moedwillige bedrog geeft het geheel wel een heel vervelende bijsmaak.

Bregtje Schudel en Omar Larabi schrijven per toerbeurt wekelijks over wat hen opvalt op het gebied van series en/of films.