Pee-wee as Himself: hulde aan de integere documentaire

Documentairemaker Matt Wolf stipt in Pee-wee as Himself, zijn tweedelig portret van acteur en komiek Paul Reubens, terecht de soms moeizame relatie aan die hij zelf had met zijn onderwerp.

In de afgelopen week bij HBO Max verschenen tweedelige documentaire Pee-wee as Himself spart acteur en komiek Paul Reubens (1938-2023) voor de camera opzichtig met documentairemaker Matt Wolf. Terwijl Wolf hem vragen probeert te stellen, wordt hij telkens moedwillig door Reubens onderbroken met grapjes en flauwe blikken. Deze taferelen ogen onschuldig, maar later in de film begint Reubens – bekend van zijn personage Pee-wee Herman – ook vragen te stellen over de interviews die Wolf heeft ingepland met zijn intimi. Mag hij daarbij zijn? Mag hij ook vragen stellen? Uiteraard is het onomwonden antwoord van Wolf: ‘Nee.’ Hij wil niet dat Reubens de coregisseur van dienst wordt.

Ik was erg onder de indruk van Pee-wee as Himself, misschien wel omdat Wolf dit aspect, de grillige relatie met zijn onderwerp, zo opzichtig in zijn film heeft gestopt. Het laatste interview dat Wolf met Reubens zou hebben ging zelfs niet door. De acteur, die toen ook al zes jaar aan kanker leed, wilde niet meer, misschien wel omdat Wolf enkele pregnante passages uit Reubens' leven wilde bespreken. Zoals beschuldigingen van het bezit van kinderporno in 2001. Uiteindelijk bleek daar niets van waar, maar was Reubens’ carrière voor enige tijd weer ten gronde gericht.

Ik denk dat het goed is dat Wolf zijn relatie met Reubens aanstipt. Dat geeft de film een integer karakter. Zo komt ook voorbij dat Reubens in zijn werk als Pee-wee Herman soms grappen van vrienden stal en sowieso vaak met de eer streek. Vrienden geven voor de camera ook toe dat het niet altijd even makkelijk was om met Reubens samen te werken. Kortom: Wolf schroomt niet de lelijke kanten van zijn onderwerp te belichten, zoals het doorwrochte werk van een documentairemaker betaamt.

Eerder schreef ik al over de kwalijke trend dat documentairemakers innig samenwerken met de mensen die ze portretteren. Zie bijvoorbeeld het berekende Robbie Williams of Thank You, Goodnight: The Bon Jovi Story. Die trend heeft misschien wel tot gevolg dat filmmakers als Wolf ook in hun film zelf expliciet willen onderschrijven dat zij wel degelijk de touwtjes in handen hebben. Ik hoop evenwel dat dit in de toekomst weer vanzelfsprekend wordt, en dat je als televisiejournalist niet IMDb (de Internet Movie Database) af moet struinen, op zoek naar of de geportretteerde ster in kwestie ook ergens als executive producer staat vermeld.

Misschien zou er een soort keurmerk moeten komen voor onafhankelijke documentairejournalistiek. Persoonlijk ben ik, uitzonderingen daargelaten, niet geïnteresseerd in documentaireportretten die niet op enigszins integere wijze tot stand zijn gekomen. Een goede documentairemaker, zoals Wolf, heeft als streven om de mens achter de beroemdheid te ontmaskeren. En dat is bijna nooit een uitsluitend vrolijke aangelegenheid.

Zie bijvoorbeeld de talloze documentaires die de laatste jaren verschenen over Leonard Cohen, zoals Marianne & Leonard: Words of Love (2019) en Hallelujah: Leonard Cohen, a Journey a Song (2022). Daarin komen ook de negatievere kanten van Cohens persoonlijkheid voorbij. Dat heeft voor mij geen consequenties voor het algehele beeld dat ik van hem heb. Mensen van vlees en bloed hebben hun manco’s, en het is aan documentairemakers om die manco’s ook uit te lichten. Imperfectie is universeel. En ik geloof dat je door de oneffenheden te tonen soms nog meer waardering krijgt voor het onderwerp.

Omar Larabi en Bregtje Schudel schrijven per toerbeurt wekelijks over wat hen opvalt op het gebied van series en/of films