Column: van criticus naar (film- en televisie-)maker

De scheidslijn tussen film- en televisiecritici en film- en televisiemakers is in sommige opzichten flinterdun, bewijzen types als Jay Cocks (Gangs of New York) en Emily St. James (Yellowjackets).

Mensen vragen me weleens of ik niet eens zelf een film of televisieserie moet schrijven. Het is een logische vraag: als je honderden films en televisieseries per jaar kijkt, heb je in ieder geval een afgetekend beeld van wat goed en slecht is, zou je zeggen. Toen ik ooit begon in de film- en televisiekritiek, stelde ik een collega dezelfde vraag. Hij antwoordde met een resoluut ‘nee’.  Voor even leek het alsof ik angst in zijn ogen zag. Jaren later begrijp ik zijn vastberadenheid: het schrijven van een scenario vergt veel bloed, zweet en tranen.

Dat weet ik uit eigen ervaring, ik heb in het verleden wel een scenario her en der gepend, maar vooral uit gesprekken met film- en televisiemakers. En als je eenmaal denkt dat je geesteskind verfilmd kan worden, leur je met je script tussen je oksels op zogeheten festivalmarkten van overleg naar overleg; van pitchronde naar pitchronde. Het metier van de scenarist is bijna verworden tot een puur administratieve aangelegenheid. Dus als mensen me de bovengenoemde vraag stellen leg ik uit dat Brady Corbet zeven jaar werkte aan zijn magnifieke The Brutalist (2024) en dat hij voorafgaande aan zijn filmcarrière al een enigszins bekend persoon was.

Niettemin wagen sommige journalisten soms de overstap naar film en televisie. Afgelopen week las ik ik de biografie van Sam Peckinpah, een noest Californiër die eind jaren zestig doorbrak met het legendarische The Wild Bunch. Filmcriticus Jay Cocks en zijn boezemvriend Martin Scorsese waren destijds trouwens grote bewonderaars van Peckinpahs bijzonder hardvochtige western, in tegenstelling tot veel tijdgenoten.  Vanaf 1988 begon Cocks scenario’s te schrijven voor de films van Scorsese, zie bijvoorbeeld The Last Temptation of Christ (1988) en Gangs of New York (2002). Het kan dus wel, met succes de overstap wagen.

Dit alles is ook niets nieuws onder de zon, veel van de piepjonge filmcritici die eind jaren vijftig begonnen te schrijven voor het Franse filmblad Cahiers du cinéma behoorden enkele jaren later – zie François Truffaut, Jean-Luc Godard en Claude Chabrol – tot een nieuwe generatie Franse filmmakers.

Schrijven over films of televisie kan inspireren tot het bedenken van films of televisieseries, zoveel is duidelijk. Een recent voorbeeld is dat van televisiecritica Emily St. James en haar partner, auteur Libby Hill. Jarenlang las ik de eigenzinnige televisiekritiek van St. James bij Vox en The A.V. Club. Totdat ze met Hill het roer omgooide.

De twee besloten scripts te gaan schrijven voor televisieseries. Intussen heeft het duo tien afleveringen geschreven van Yellowjackets, de dramareeks die draait om de overlevenden van een vliegtuigcrash in Canada. Opvallend genoeg maakte St. James dit jaar ook haar debuut als romanschrijver, met het warmhartige Woodworking, een coming of age-verhaal over een jonge trans scholier uit Minnesota die in een trans leraar een lotgenoot vindt.

Dat boek leest natuurlijk weer als een film. Althans, ik zag er een fijne indiefilm in. Misschien is dat ook een onhebbelijkheid uit ons vak: je ziet overal wel een film of televisieserie in. Maar laat dat maakproces maar over aan een ander.