Companion: verrassende en vermakelijke combinatie van filmgenres

Een combinatie van sciencefiction, thriller, een vleugje horror en een slimme en grappige satire op man-vrouwverhoudingen, dat kan bijna niet werken. Maar in de film Companion werkt het toch.

Het is een grote prestatie dat regisseur Drew Hancock in zijn speelfilmdebuut zoveel ballen in de lucht houdt zonder dat het gekunsteld voelt. En een nog grotere prestatie dat het script, dat hij zelf schreef, je steeds weer verrast met een onverwachte wending. De film is ook zo verstandig de mix een beetje evenwichtig te houden; Companion raakt bijvoorbeeld zeker aan sciencefiction, maar niemand zal dit een sciencefictionfilm noemen, en zo zit dat met al de genres die Companion samenvouwt. De film speelt zich af in de nabije toekomst; dat zien we aan AI-achtige dingen als zelfrijdende en pratende auto’s, maar alles is niet heel erg futuristisch en zeer herkenbaar.

Er zijn twee manieren om naar Companion te gaan: volstrekt onwetend, zodat je totaal verrast wordt, of met voorkennis over het centrale element van het verhaal. In het eerste geval nu ophouden met lezen en beslist de bovenstaande trailer vermijden, waarin dat element wordt weggegeven, wat de film overigens zeker kan hebben.

Iris is een leuke, wat bedeesde en onzekere jonge vrouw die in het begin van Companion in een supermarkt de liefde van haar leven tegenkomt, de ietwat nerdy jongeman Josh. Iris wordt uitmuntend gespeeld door Sophie Thatcher (Yellowjackets, Heretic), die subtiel deze moeilijke hoofdrol neerzet. Iris is behalve onzeker ook heel erg lief voor Josh (Jack Quaid), die ze adoreert, op het gedienstige af. Zij en Josh gaan als hun relatie al een tijdje duurt op bezoek bij de ex van Josh, Kat, die een verhouding heeft met de getrouwde Russische miljardair Sergey. Het huis waar ze gaan logeren is van Sergey, en dus groot en luxe, en ligt midden in de bossen bij een groot meer. Er is nog een stel uitgenodigd, Patrick en Eli, die laatste erg fijn gespeeld door Harvey Guillén die we kennen als Guillermo uit What We Do in the Shadows. De afgelegenheid van het huis en de beperkte groep gasten zijn essentieel voor het verhaal, maar ook dat is onverwacht uitgewerkt, want dit is niet de ‘cabin in the woods’-achtige clichésituatie die het even lijkt te zijn.

Het gezelschap kent elkaar goed, alleen Iris is een relatieve nieuwkomer. Tijdens de eerste avond wordt er natuurlijk gedanst en flink gedronken en heeft men plezier. Iris blijft wat verlegen en onzeker en tobt over wat de anderen van haar vinden. De volgende morgen gebeurt er iets verschrikkelijks, waardoor Josh gedwongen wordt Iris vast te binden op een stoel en open kaart met haar te spelen. Iris begrijpt er eerst helemaal niets van, maar krijgt van Josh te horen dat ze een robot is. Een heel geavanceerde robot die zelf niet wéét dat ze een robot is. Ze is, nou ja, Josh houdt niet van het woord ‘fuckbot’, want ‘je kan zoveel meer’, maar ze is zeg maar een gezelschapsbot, een robot die sociale ondersteuning biedt. En ook neukt.

Het mag duidelijk zijn dat Iris, zodra ze in de gaten krijgt dat Josh waarschijnlijk gelijk heeft, diep geschokt en geëmotioneerd is, maar dat zijn allemaal geprogrammeerde gevoelens volgens Josh en dus niet echt. Dus ze moet zich niet aanstellen. En die emoties en andere eigenschappen van Iris zijn bovendien instelbaar via een app op Josh’ tablet: de intelligentie van Iris is bijvoorbeeld door hem ingesteld op 41 procent. 'Maar ik huil toch echt', zegt ze wanhopig. Die tranen moeten af en toe worden bijgevuld, werpt Josh tegen, ‘als ruitenwisservloeistof’. De herinnering aan hun eerste ontmoeting waarbij ze verliefd werd op Josh heeft hij in de app random uit een keuzemenu gepikt. En iedereen in het gezelschap blijkt al die tijd al te weten dat Iris een robot is, daarom leek Kat zo’n hekel aan haar te hebben. Ze vindt Iris eng en niet meer dan een sexy accessoire van Josh, wat ze zelf trouwens ook is van Sergey. Een mooi speeltje.

Dat is het begin van de ontdekkingstocht van Iris, in dit gezelschap en in deze omgeving, naar wie ze is en kan zijn. En de parallellen met de manier waarop sommige mannen met echte vrouwen omgaan beginnen zich op te stapelen, wat heel vermakelijk is maar wel op een zwartkomische manier. Iris is en wordt natuurlijk ultiem gegaslight; ze komt er bijvoorbeeld ook achter dat ze af en toe gewoon wordt uitgezet met een afstandsbediening. Wij als kijkers worden ook gegaslight, want de ontdekkingstocht van Iris naar haar ware zelf verloopt zo onvoorspelbaar dat je van verbazing naar verbazing tuimelt, terwijl je haar en de andere karakters beter leert kennen en het verhaal steeds andere wendingen krijgt.

Companion doet wel denken aan films en series als Ex Machina, The Stepford Wives en Westworld, waarin de onmenselijkheid van mensen en de relatieve menselijkheid van geavanceerde robots ook wordt getoond, maar is toch geheel zichzelf en de moeite waard voor wie een verrassende, goed geacteerde en geschreven, en vooral geestige en slimme film wil zien.

Companion, vanaf donderdag 30 januari 2025 in de bioscoop