Kees van der Heijden uit Noord-Holland

In aanloop naar het honderdjarig bestaan van de VARA vertellen trouwe abonnees van de VARAgids over het rode nest waarin ze zijn opgegroeid. Deel acht: Kees van der Heijden uit Noord-Holland.

‘Heb jij iets in je koffie?’ Kees van der Heijden (85) stapt kwiek door zijn flat. Hij heeft ons zojuist voorgesteld aan zijn vrouw Helma (80), die in de woonkamer op de bank zit. ‘Ach ja, de VARAgids!’ zegt ze. ‘Tot groot verdriet van mijn moeder.’ We bevinden ons in Uden, midden in Noord-Brabant, ooit een roomskatholiek bolwerk. De moeder in kwestie was bepaald niet dol op de socialistische zuil waaruit haar schoonzoon afkomstig was – we hebben het over de jaren 60 – en dus ook niet op het bijbehorende programmablad. Van der Heijden keert terug uit de keuken en zet ons een kopje koffie voor en een suikerpot. Hoe is een Amsterdammer als hij ooit in Uden terechtgekomen?

Van der Heijden werd in 1939 geboren in een socialistisch gezin in Amsterdam-West. Vader, moeder, later kwam er nog een zusje bij. Om zijn ouders te beschrijven, haalt hij de Tweede Wereldoorlog aan. Vader werkte als snijder in textielfabriek Hollandia Kattenburg, die in de oorlog voor het Duitse leger produceerde. ‘Om die reden liepen er veel Joodse mensen rond. Iedereen dacht: als ik daar maar werk, dan ben ik veilig.’ Dat bleek niet het geval. Na een razzia in 1942 stuurde de Duitse bezetter 826 mensen, personeelsleden en hun gezinnen, naar nazivernietigingskamp Auschwitz. ‘Dat heeft veel invloed gehad op het denken van mijn ouders. Ze kwamen enorm op voor de underdog.’

Als hij terugdenkt aan zijn rode nest, schieten hem de huisregels te binnen: geen drank, niet vloeken, iedereen met respect behandelen en altijd beleefd zijn als je iets vraagt. Ook dienen zich beelden aan van verjaardagen, wanneer de familie op bezoek kwam. ‘Iedereen zat in een kring, met aan de ene kant de communisten, en aan de andere kant de aanhangers van de Partij van de Arbeid. Een communist werd kwaad, omdat iemand van de PvdA niet staakte, en dat had wel gemoeten. Mijn vader zat bij de gematigden, van de PvdA.’ Het geloof speelde thuis geen rol. Van der Heijden wist niet beter of de hele wereld bestond uit socialisten of communisten. Alleen het gezin op de eerste etage van het flatgebouw was katholiek. ‘Een van die jongens voetbalde weleens mee op straat, maar verder had ik er geen connectie mee.’

De situatie veranderde radicaal toen vader Van der Heijden een nieuwe baan kreeg. In Uden werd hij chef van het atelier van Iduna Corset Industrie, waar bh’s en korsetten werden gemaakt. Een forse carrièrestap. In een schoongespoten veewagen, die zijn lading in Amsterdam had afgeleverd en terug naar het abattoir in Uden reed, verhuisde het gezin in 1957 naar Noord-Brabant. Zo belandden vier atheïsten in een boerendorp in het rooms-katholieke zuiden. Van der Heijden was zestien, maar de verhuizing deed hem niets, zegt hij. ‘Ik interesseerde me voor de natuur en dacht alleen maar: Kees, dit is je kans, nou kun je boswachter worden!’

Het cultuurverschil bleek echter aanzienlijk. Toen hij een praktijkadres zocht om naar de middelbare landbouwschool te gaan, kon hij dat niet krijgen. ‘Want ik was niet katholiek.’ Ook bleek er op zondagen in Uden niets te doen – in Amsterdam kon je nog naar de RAI om naar het handballen te kijken. Jongens sportten gescheiden van de meisjes. Het zwembad was tussen twaalf en een uur ’s middags gesloten vanwege het ‘heilig uurtje’: dan trok de pastoor zijn baantjes. Contact met leeftijdgenoten bleef oppervlakkig. Van der Heijden: ‘Ik heb hier nooit vrienden gehad.’ Zijn moeder was opeens de echtgenote van de chef, een status waar ze als arbeidersvrouw maar moeilijk mee kon omgaan.

De botsing tussen culturen deed zich ook bij Iduna voor. Als chef van het atelier, waar 250 naaisters werkten, bepaalde zijn vader wat er op de radio kwam. Hij gaf de telefoniste de opdracht om acht uur ’s ochtends af te stemmen op Arbeidsvitaminen, een AVROprogramma. ‘Omdat hij wist dat na het nieuws een strijdlied van de VARA uitgezonden werd, zoals de Internationale. Twee collega’s reageerden steevast als door een wesp gestoken.’ Van der Heijden werkte inmiddels als chef magazijn in de textielfabriek. Het werk lag hem niet, maar wel ontmoette hij er Helma van Lamoen, die op het kantoor werkte. Een katholiek meisje – ai.

‘Mijn moeder was heel, heel gelovig,’ vertelt Helma. ‘Wij moesten elk dag naar de kerk, en op zondag twee keer.’ Wanneer Van der Heijden op visite kwam in Dinther, het dorp waar Helma woonde, probeerde hij zich niet te verspreken. Op zeker moment biechtte Helma haar moeder op tot welke zuil hij behoorde. ‘De hel brak los. Ik moest het ogenblikkelijk uitmaken.’ Niet alleen was haar vriendje geen goed katholiek, als socialist geloofde hij in geen enkele god. Een tante reageerde als volgt: ‘Ik dacht al: er ís iets met die jongen.’ Uit alle macht probeerde moeder haar dochter op andere gedachten te brengen. Ze schakelde zelfs de afdeling personeelszaken van Iduna in, die op Helma inpraatte, maar niets hielp. Toen Helma achttien was en de twee zich wilden verloven, legde ze zich erbij neer – als ze maar trouwden in de kerk. Ze kregen toestemming van de kardinaal en eindelijk konden de kerkklokken luiden. Heel Dinther liep uit, vertelt Helma. ‘Want ja: die van Van Lamoen ging trouwen met één die geen geloof heeft.

Ze streken neer in Uden, die socialistische jongen en dat katholieke meisje. Ze zouden drie kinderen krijgen en die werden allemaal gedoopt. Op de salontafel lag van begin af aan de VARAgids – niet naar de zin van Helma’s moeder, zoals gezegd. Maar haar dochter antwoordde: ‘Luister eens, die hebben wij voor een heel jaar cadeau gekregen van de ouders van Kees. Wij zijn niet van plan hem op te zeggen.’

De VARA is in november 2025 een eeuw oud. Om dat te vieren, vertellen trouwe abonnees van de VARAgids over het rooie nest waarin ze zijn opgegroeid – twaalf maanden lang, steeds uit een andere provincie. Alle verhalen uit deze reeks op varagids.nl/100jaar

Dit artikel komt uit VARAgids 29/30 (dubbelnummer), 2025.