Kunstmatige intelligentie gooit de wereld waarop we films maken overhoop

Kunstmatige intelligentie (Artificial intelligence, AI) gooit de wereld waarop we films maken overhoop. Producenten zien kansen, ten koste van héél veel banen.

Forrest Gump was destijds, in 1994, een grote hit in de bioscoop. Het verhaal over Forrest, gedenkwaardig gespeeld door Tom Hanks, speelde zich af van de jaren 50 tot de jaren 70. ‘Life is like a box of chocolates’, aldus Forrest, bij monde van de toen 38-jarige Hanks. Vorig jaar kwamen de acteurs, de regisseur en de scenarioschrijver van Forrest Gump weer bij elkaar voor de film Here, een film waarin Tom Hanks wederom een man speelt die we gedurende lange tijd volgen. Het bijzondere van Here is dat we Hanks, die inmiddels bijna zeventig is, als jonge man zien. De echte Tom Hanks acteerde zichzelf en de computer-tovenaars van Hollywood zorgden ervoor dat hij eruitzag als een veel jongere Tom Hanks. ‘De-aging’ heet dat, ofwel ‘ont-verouderen’. Een schijnbaar magisch proces, dat veel mensen in het dagelijks leven ook zouden willen, gezien de belangstelling voor cosmetische chirurgie.

Het resultaat was in Here vaak overtuigend, maar net als cosmetische chirurgie soms ook eng en nét ernaast. Het is al eerder gedaan – Harrison Ford werd een veel jongere Indiana Jones in de film Indiana Jones and the dial of destiny – maar in Here was het anders. In Indiana Jones waren tientallen mensen maandenlang bezig om de oude Harrison Ford op de computer beeldje voor beeldje bij te werken tot zijn jongere versie. Het werd daardoor een soort computeranimatiefilm. In Here waren die mensen grotendeels overbodig: de AI-software zorgde ervoor dat al tijdens de opnames regisseur Robert Zemeckis live kon zien hoe het eindresultaat eruit zou zien. Op de ene monitor zag hij de werkelijke oude Hanks acteren, en op de andere monitor zag hij tegelijkertijd wat de computer berekende en omzette in beelden van een acterende jongere Hanks.

Hij kon dus de oude en jonge Hanks tegelijkertijd regisseren. Het is nogal indrukwekkend: stel je deze situatie voor in je eigen huiskamer: je ziet je geliefde van 50+ live op de ene monitor en op de andere beweegt hij of zij precies hetzelfde maar dan alsof het twintig jaar eerder is. Tom Hanks’ oudere zelf had wel erg veel aan de AI-computer gevoerde beelden uit zijn eerdere films nodig om een jonge Hanks te worden, maar toch: het is griezelig dat het zo goed kan.

Here is één van de films die in Hollywood onrust veroorzaken. De redenen zijn zowel artistiek als commercieel. Het is natuurlijk prima als Tom Hanks het goed vindt als hij een door AI geforceerde verjongingskuur krijgt, maar daar wordt hij voor betaald. In de film Alien Romulus werd vorig jaar de dode acteur Ian Holm tot leven gewekt met AI terwijl hij daar geen ja of nee op kon zeggen. Hij speelde in 1979 in de film Alien en werd herrezen door de computer in Alien Romulus. Erg slecht herrezen, want hij zag er niet uit: hij leek een enge karikatuur van zichzelf.

Zijn familie heeft er geld voor gekregen, maar de geweldige acteur Ian Holm zelf had zich er mogelijk voor geschaamd. Acteur Robert Downey Jr., bekend als Iron Man in vele Marvel films, heeft al contractueel laten vastleggen dat zijn erfgenamen nooit ‘ja’ mogen zeggen tegen het via AI doen herleven van zijn persoon. Dood is dood.

Maar zo simpel is dat niet. De impact van AI begint maar langzaam tot ons door te dringen. Het gaat helemaal niet alleen om Hollywood, het gaat om ons hele leven. Als je de krantenkoppen mag geloven. En ik persoonlijk geloof ze inmiddels wel. Het punt van AI is dat de nadruk wel moet blijven liggen op ‘kunstmatige’ intelligentie. Computers die gevoed zijn met oneindige hoeveelheden tekst en beelden leren via algoritmes verbanden te leggen. Dat maakt ze niet intelligent, maar ze hebben wel kennis.

Een gigantische bibliotheek met maar één suffe bibliothecaris is nog niet intelligent, maar als je er algoritmes op loslaat die zijn ‘getraind’ en die de hele bibliotheek lezen, ontstaan er verbanden. Verbanden waar de AI zelf ten diepste niets van begrijpt, maar ze wel herkent en legt.

Zo kan het gebeuren dat je, zoals ik en een paar vrienden, deze zomer op het terras van een villa in Zuid-Frankrijk zaten en voor de lol in de AI-app Perplexity op onze smartphone de opdracht (in AI termen is dat een ‘prompt’) gaven: schrijf een gedicht op de manier van schrijver T.S. Eliot over drie vrienden die op een terras naast een zwembad zitten en rosé drinken in een melancholieke stemming. En daar kwam een buitengewoon lyrisch en mooi gedicht uit:

Here’s a poem in the style of T.S.

Eliot about three men drinking bubbly rosé in the south of France: Sunburnt Reverie. In Provence’s hazy afternoon, Three figures slouch on wicker chairs, Their glasses filled with pale pink bubbles, Effervescent as their idle chatter. ‘Do I dare disturb the universe?’ Mutters one, his collar wilting. ‘Pass the bottle,” drawls another, His thoughts adrift on lavender breeze. The third man stares at olive groves, Seeing instead the London fog, And wonders, “Is it all a dream? This sunbaked land, this rosy drink?’

Een mooi gedicht, geheel uit het niets ontstaan uit de prompt ‘schrijf een gedicht in de stijl van TS Eliot over drie mannen die rosé drinken’. Het resultaat verontrustte en verheugde ons.

Later thuis begonnen we te experimenteren met AI. Doordat bedrijven als OpenAI en haar concurrenten al die bibliotheken hebben omgekeerd en al die verbanden hebben gelegd, niet alleen qua teksten maar ook gevoed door foto’s en video’s, bleek het bekende softwareprogramma Photoshop een nieuwe uitdaging. Je kunt echt alles aan de AI prompten: het gaat van taal naar tekst, of beeld, of zelfs liedjes. De surreële prompt aan Photoshop: een paard op een brandende picknick tafel met heel veel fietsen eromheen, leverde inderdaad een fotorealistische afbeelding van een paard enzovoorts op.

Dat kun je dus nu al gezellig thuis doen. Kun je nagaan wat Hollywood ermee gaat doen. Er is al veel gebeurd. Op het documentaire-festival IDFA was onlangs een door AI gemaakte docu over het leven en werk van documentairemaker Werner Herzog te zien, About a hero. Het script was geschreven door AI en de uitdaging van Herzog was: de komende 4500 jaar zal geen computer een film maken die zo goed is als de mijne. Het resultaat was wisselend, maar niet slecht. En Brian Eno, de muzikant en producer die aan de wieg stond van Roxy Music en David Bowie, had op het IDFA een door AI ingevulde film die iedere keer dat hij vertoond werd, anders was. Er wordt artistiek dus veel geëxperimenteerd, en AI is natuurlijk net zoals een kwast en een ezel gewoon een instrument om kunst mee te kunnen maken. Maar velen vrezen het instrument.

In Hollywood blijkt AI zo handig dat het hele beroepsgroepen overbodig dreigt te maken. Het programma Sora bijvoorbeeld, van OpenAI, is getraind met vele foto’s en video’s en kan vanuit de prompt ‘laat een wollig blauw wezen zien dat schreeuwt een stukje loopt’ een video maken die realistisch is en zo ongeveer weergeeft wat is gevraagd. Door de enorme hoeveelheid data waarmee Sora is gevoed, kan het extrapoleren zonder te weten of te begrijpen wat er wordt gevraagd.

Lees dit artikel verder in VARAgids 3, vanaf dinsdag 14 januari 2025 in de winkel, op de mat en in de app (alleen voor VARAgids-abonnees).