Sietske van Dijk-Posthuma uit Noord-Brabant

In aanloop naar het honderdjarig bestaan van de VARA vertellen trouwe abonnees van de VARAgids over het rode nest waarin ze zijn opgegroeid. Deel negen: Sietske van Dijk-Posthuma uit Noord-Brabant.

Het is een tropische dag in juli, maar Sietske van Dijk-Posthuma (79) lijkt er weinig last van te hebben. Nadat ze ons met de auto heeft opgehaald, schenkt ze twee grote glazen water in en installeert zich in een leunstoel bij het raam. Het is aangenaam koel in de koopwoning in Dongen. Een teken van het rode nest waarin Van Dijk is opgegroeid hebben we dan al aangetroffen: op het toilet hangt een uitgeknipte column van Sinan Can, uit de VARAgids.

Haar ouders waren Friezen. Beland in Dordrecht, waar haar vader bij sloten- en kluizenfabrikant Lips werkte, stelden ze vast dat er een kindje op komst was. Vader vroeg zijn baas om opslag, kreeg vijf cent per week aangeboden en ging gekrenkt op zoek naar een andere baan. Die vond hij in Tilburg, in het onderhoud van spoorwegmaterieel, op de Centrale Werkplaats van de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen. ‘Op z’n Tilburgs heette dat d’n Atelier,’ zegt Van Dijk met onvervalste Brabantse tongval. In een van de loodsen is tegenwoordig de LocHal gevestigd, een cultureel centrum met een bibliotheek erin. ‘Ik loop er graag rond. Dan denk ik: hier is hij begonnen.’

Tilburg werd de nieuwe woonplaats van het gezin, dat vijf kinderen zou tellen. Van Dijk was nummer drie. Ze groeide op in de wijk Hoefstraat, een arbeidersbuurt ten noorden van het spoor. De mannen werkten bij de spoorwegen, zoals haar vader, of bij Volt, een elektronicafabriek van Philips. Omdat er veel mensen van verschillende gezindten woonden, vaak van buiten de stad, ontstond de behoefte aan een lagere school die niet op rooms-katholieke grondslag was gevestigd, zoals gebruikelijk in Noord-Brabant. Er kwam een Jan Ligthartschool, naar de progressieve ideeën van de Amsterdamse onderwijsvernieuwer Ligthart. Van Dijk wandelde er in tien minuten naartoe, met een groepje van zes of even schoolgenootjes – vaak met angst en beven. ‘Halverwege de route lag een katholieke meisjesschool,’ vertelt ze. ‘Wanneer wij langsliepen, stonden meisjes uit de oudere klassen ons op te wachten. En dan konden we peut (klappen, red.) krijgen.’ Het geweld hield pas op toen een nieuw meisje zich aansloot bij de groep, ouder en niet bang. ‘Ze nam een fietsketting mee. Als ze daarmee begon te zwaaien, konden we passeren.’ Zo maakte de katholieke buitenwereld zich bekend. Van Dijk herinnert zich hoe een vriendinnetje, met wie ze op straat aan het spelen was, plotseling naar binnen werd geroepen. ‘Waarom kwam je nou niet terug?’ vroeg ze haar de volgende dag. ‘Ik mag niet meer met jou spelen,’ antwoordde het meisje, ‘want je bent niet katholiek.’

Sociaaldemocraten waren ze, maar niet heel streng. ‘Het was meer een manier van leven.’ Op tafel lagen Het Vrije Volk en de VARA Radio TV Gids. Vader zette zich in voor de vakbond, moeder was lid van de feministische organisatie van de PvdA (nu: de Rooie Vrouwen, red.) en zong bij de Stem des Volks. Zelf zat Van Dijk bij jongerenbeweging AJC. Verzekeringen liepen bij De Centrale, een aan de arbeidersbeweging gelieerde maatschappij, en aan de AVVL werden premies betaald voor uitvaartverzorging en crematie – een grotendeels verboden praktijk, die in arbeiderskringen echter gepropageerd werd. Iedere ochtend om zeven uur ging het toestel van de draadomroep aan – geen radio-ontvanger, maar een apparaat met vier knoppen waarmee enkele zenders te horen waren – en klonk er een socialistisch strijdlied van de VARA. ‘Van die liederen kan ik emotioneel worden. Toen gingen we nog ergens voor.’ In de avond mocht ze naar kinderprogramma’s luisteren, zoals Barend Bluf en Paulus de Boskabouter. Koninginnedag, op 30 april, was niet hun feestje – socialisten hingen het koningshuis niet aan. Als Van Dijk met haar gymnastiekvereniging deelnam aan de optocht voor het stadhuis, mocht ze geen oranje accent op haar kleding dragen, zoals haar clubgenootjes. Een dag later kreeg ze vrij van school. Op de Dag van de Arbeid ging het gezin naar Oisterwijk – te voet, twee uur lang, want alleen vader bezat een fiets. Bij Morgenrood, een vakantieoord van het Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO), danste ze rond de meiboom. Helemaal bijzonder waren de vakanties naar Spanje. In een tijd waarin een weekendje weg voor veel Nederlanders al niet haalbaar was, treinden zij naar de Costa Dorada, dankzij een fikse korting van haar vaders werk. ‘We spraken geen woord Spaans. Met handen en voeten vroeg mijn vader aan een politieagent of die een adres wist waar we konden overnachten. En dan sliepen we bij een particulier.’

Van Dijks echtgenoot komt de woonkamer in met een doos. Er zitten ijsjes in, lekker koud. ‘Van de supermarkt.’ Op achttienjarige leeftijd leerde ze hem kennen, in de Tilburgse discotheek SaintTropez. Ze had de mulo gedaan en werkte in Eindhoven, op het Rekencentrum van Philips, waar zich met de eerste computers het begin van het digitale tijdperk begon af te tekenen. Waaraan merkte haar man dat zij uit een socialistisch gezin afkomstig was? ‘Ik ben zot van carnaval,’ antwoordt hij. ‘Ik kom uit een katholiek nest. Maar zij deden daar niet aan.’ Het volksfeest werd in Tilburg, anders dan in Den Bosch of Breda, slechts in besloten kroegen gevierd. De openbare viering was verboden, vanwege een vermeende bedreiging van de goede zeden – een bepaling die pas in 1965 werd opgeheven. Toch feestte Van Dijk af en toe mee. Een biertje heeft ze tot aan haar huwelijk echter nooit gedronken. Naar goed socialistisch gebruik was alcohol thuis uit den boze, immers. ‘Ze werd er bij ons weleens mee geplaagd,’ vertelt haar man. ‘Zo van: wat wil je drinken? Een appelsap?’ Van Dijk grinnikt. ‘Nog steeds drink ik bijna nooit, hooguit een wijntje. Dat krijg je dan toch mee, hè.’

De VARA is in november 2025 een eeuw oud. Om dat te vieren, vertellen trouwe abonnees van de VARAgids over het rooie nest waarin ze zijn opgegroeid – twaalf maanden lang, steeds uit een andere provincie. Alle verhalen uit deze reeks op varagids.nl/100jaar

Dit artikel komt uit VARAgids 31/32 (dubbelnummer), 2025.