Van The Graduate tot Panicked: met humor vooruit- en terugblikken op het leven

Het coming-of-age-drama The Graduate (1967) is weer in de filmhuizen te zien. Het meesterwerk van Mike Nichols heeft bijzondere parallellen met Panicked, de nieuwe comedyvoorstelling van Marc Maron.

Als ik aan The Graduate denk, dat deze week weer in de filmhuizen te zien is, zie ik Dustin Hoffman voor me die langzaam van een roltrap afglijdt terwijl hij zwijgend voor zich uit staart. Ondertussen klinkt The Sound of Silence van Simon & Garfunkel; een bijzonder melancholisch nummer dat de algehele apathie nog eens benadrukt. Het is een fragment dat vaak wordt getoond als er naar deze film uit 1967 wordt verwezen. Logisch: de tijd lijkt in deze scène bijna stil te staan. En dit moment is de kern van de film, die draait om een vers afgestudeerde twintiger (Hoffman speelt Ben) die geen idee heeft wat de volgende stap in zijn leven zal zijn.

Dit drama, geregisseerd door Mike Nichols, werd destijds omarmd door de tegencultuur; door jongeren die weigerden in de voetsporen van hun ouders te treden. Zo is in de film te zien hoe Ben het gevoel heeft dat de carrièrepaden die zijn ouders bewandelden uitsluitend leiden tot de grote leegte die nu al in zijn leven aanwezig is. Je zou kunnen stellen: The Graduate representeert bijna het omgekeerde van FOMO (Fear of Missing Out), want na zijn studieperiode heeft Ben überhaupt geen idee wat hij moet ondernemen – er valt dus ook niets over het hoofd te zien.

Toen ik onlangs de comedyspecial Marc Maron: Panicked zag, die vanaf deze week te zien is bij HBO Max, moest ik ook aan The Graduate denken. Waar Ben in Nichols’ meesterwerk wordt overvallen door een vroege midlifecrisis, probeert Maron ogenschijnlijk al decennia zo’n crisis te voorkomen – met wisselend succes. En waar Ben probeert vooruit te blikken, is Maron, die intussen 61 jaar oud is, ook al bij vlagen aan het terugblikken – bovendien stopt hij eind dit jaar met zijn befaamde WTF Podcast, een onvervalst interneticoon.

In zijn nieuwste voorstelling vertelt Maron over ouder worden, over hoe hij op zijn postuur moet letten. Oude mensen hebben de neiging voorovergebogen te struinen, alsof ze op het punt staan om in een graf te kukelen, grapt Maron. Hij begint ook over zijn 86-jarige demente vader, die dankzij zijn aandoening geen zelfcensuur meer toepast. Maron kan hem alles vragen: ‘Papa, vind jij neuken ook het leukste wat er is?’ Vaderlief knikt stoïcijns. Insteek voor deze grap is dat Maron het moeilijk vindt om relaties op te bouwen – seks is ook makkelijker dan intimiteit, stelt hij. Hij is als 61-jarige Amerikaan die zich zorgen maakt over de stand van de wereld nog altijd zoekende.

Ik geloof dat een integere, oprechte levenshouding ermee gepaard gaat dat de zoektocht, wat die ook moge betekenen, nooit stagneert. Dat is ook het louterende aan The Graduate: je hoopt dat Ben vindt waar hij naar op zoek is. Maar als hij halverwege strandt, kan je daar ook mee leven. Zolang hij de poging maar heeft gewaagd. De film is in die zin qua thematiek tijdloos. Daar kunnen jongeren zich vast nog in vinden. Bovendien bedienen Nichols en Maron zich van een ontwapenende vorm van optimisme. Het komt goed, insinueren ze. En dat is voor de verandering ook eens prettig om te horen.

Omar Larabi en Bregtje Schudel schrijven per toerbeurt wekelijks over wat hen opvalt op het gebied van series en/of films