Wie o wie?’ – Een appje, een ketel en de weg naar Tussen kunst en kitsch

Op naar museum De Lakenhal in Leiden, voor opnames van Tussen kunst en kitsch. Met in een plastic zak: een bijzonder potje (waarmee de redacteur de uitzending haalt!).

Of ik een bijzonder object thuis had staan, informeerde de hoofdredacteur van de VARAgids. Immers, als ik voor een reportage naar een opnamedag van Tussen kunst en kitsch ging, zou het handig zijn als ik ‘een of ander ding’ kon voorleggen aan de experts. Goed voor het verhaal. Maar ja, zo’n ding had ik niet. Ik ben geen verzamelaar van curiosa, noch stam ik uit een roemrucht geslacht dat eeuwenlang kunst- en vastgoed heeft vergaard. Omdat ik echter begreep dat de reportage baat zou hebben bij zo’n voorwerp – het zou me als schrijver in staat stellen te handelen, in plaats van te observeren vanuit een hoekje, kijkend naar gelukszoekers die hun zakken en tassen vol erfstukken zouden omkeren onder de neus van een kunsthistoricus, hopend op de verlossende woorden: geen nood, u hoeft nooit meer te werken – waagde ik toch een poging aan het verzoek te voldoen. In de appgroep van mijn straat, gelegen in een wijk in Utrecht, plaatste ik een bericht. ‘Wie o wie’, schreef ik, had ‘een bijzonder voorwerp’ dat ik mocht voorleggen aan de experts van Tussen kunst en kitsch? Het hoefde niet duur te zijn, ‘gewoon een apart object’ was ook oké.

Buurvrouw Elly was de eerste die reageerde. Ze plaatste een foto van een koddig figuurtje met een hoed en een opvallend lange neus. De gebruiksaanwijzing volgde in het bijschrift: ‘Zet dit op een fles drank, schenk door de neus.’ ‘Haha,’ typte ik terug, ‘geen enkele artistieke pretentie, dat is ook leuk, inderdaad.’ Opeens bezorgd om de inzendingen van overige straatbewoners breidde ik mijn oproep uit met: ‘Een onontdekte Van Gogh is natuurlijk ook prima.’ De volgende respondent was buurman Wietze. Privé stuurde hij mij foto’s van een gebutste, zwarte ketel met twee handvatten. ‘Als je het leuk vindt, kan je hem meenemen!’ Buurvrouw Lucille zette foto’s van een goudkleurige kaarsenhouder van containerbedrijf Hansa Line in de appgroep. Een vriend, met wie ik die avond naar de WK-kwalificatiewedstrijd Nederland–Polen zou gaan en wie ik een bericht had gestuurd, meldde dat hij ‘een soort Lonely Planet avant la lettre’ zou meenemen. Het leek te gaan lukken, met dat bijzondere object.

Aan het einde van de middag deed ik een ronde door de straat. De buurman van de zwarte ketel vertelde me in de deuropening een fan te zijn van Tussen kunst en kitsch: al drie keer was hij naar een opnamedag geweest. Waar hij het voorwerp vandaan had, wist hij niet meer. ‘Volgens mij van een rommelmarkt. Ik vond het een interessant potje.’ Ik bedankte hem, stak het ding in een plastic zak en vervolgde mijn tocht. Noch de buurvrouw van het figuurtje met de neus, noch die van de kaarsenhouder deed open. Dat was niet erg, want in de e-mail van AVROTROS stond dat bezoekers van de opnamedag maximaal drie voorwerpen op waarde mochten laten schatten. Die avond, in de catacomben van De Kuip in Rotterdam, wisselde een bruin, in plastic verpakt boekje van eigenaar. Het was een Engelstalige reisgids van Rusland met de titel The modern traveller, uitgegeven in het jaar 1825, jaren geleden gekocht op een veilingwebsite. ‘Ik heb er nooit goed doorheen durven bladeren, omdat het zo kwetsbaar is,’ vertelde de vriend. Een tweehonderd jaar oud boekje en een pot, het zou mij benieuwen.

Op een zonnige maandagochtend in september voeg ik me, met mijn plastic zak, bij een rij mensen met tassen, rugzakken en onder de arm geklemde objecten op de stoep voor museum De Lakenhal in Leiden. Een medewerker van AVROTROS overhandigt elk van ons een volgnummer, een Tussen kunst en kitsch-folder met foto’s van alle experts en een consumptiebon. Mijn nummer is 79. In de binnentuin van het museum haal ik een beker koffie en ga zitten op een stoel, tussen de andere wachtenden. Het zijn er ongeveer honderd. De stemming is er een van blijde verwachting. Voorzichtig haal ik mijn notitieboekje tevoorschijn om aantekeningen te maken. Hoewel ik me heb aangemeld bij het tv-programma, heb ik bewust nagelaten mij te identificeren als journalist. Deze reportage is daarmee undercover geworden en het lijkt me dan ook wijs om een vlieg-aan-de-muur-houding aan te nemen.

Lees verder in VARAgids 41. Vanaf dinsdag 7 oktober 2025 op de mat, in de winkel en in de app. Nog geen abonnee?