Beste van 2019: mossen met Paulien Cornelisse, kraanvogels, wulpen en paddenstoelen

Zo aan het eind van het jaar zijn er altijd Vroege Vogels reportages die de redactie bijblijven. En om jullie deelgenoot te maken van onze favorieten, zenden we ze in de laatste aflevering van het jaar nogmaals uit. De overvliegende kraanvogels die zorgden voor tranen in de ogen van onze trekvogelexpert Joost van Bruggen. Cabaretière Paulien Cornelisse die voor ons een gaatje vrijmaakte om op pad te gaan met “ moswachter” Klaas van Dort. 2019 was het jaar van de wulp, we nemen afscheid van deze prachtvogel samen met wulpenman Gerrit Gerritsen. En niet te vergeten de reportage met Rob Crispijn over de verspreiding van paddestoelen in ons land.

Vroege Vogels besteedde in 2019 vele keren aandacht aan de “grootste volksverhuizing ter wereld”. Vele miljoenen vogels verruilen in het voorjaar hun overwinteringsgebied in het zuiden voor hun broedplek in het noorden. Welke soorten vliegen deze tijd Nederland in of over? Henny Radstaak ging in maart van dit jaar met trekvogelexpert Joost van Bruggen van Sovon Vogelonderzoek naar de Kruisberg bij Wahlwiller in Zuid-Limburg. Een uitstekende plek om kraanvogeltrek te zien en te horen. De kraanvogels zijn op weg vanuit Extremadura in Spanje naar hun broedgebieden in Scandinavië. Daarbij vliegen ze gewoonlijk via Duitsland, maar door de oostenwind worden ze richting Nederlandse grens gestuwd. Vandaar dat zowel in voor- als najaar langs de oostgrens grote groepen kraanvogels gezien kunnen worden.

Met een karretje vol mossen reed ze in haar laatste show het podium op: cabaretière en schrijfster Paulien Cornelisse. Ze streelt ze zacht, fluistert hun namen: vetmos, echt vetmos, ruig haarmos, lucifermos, bruin achterlichtmos en vertelt haar publiek hoe gelukkig ze wordt van deze kleine plantjes. Samen met mossenkenner Klaas van Dort trekt Paulien Cornelisse door het Amsterdamse Vliegenbos. Hij toont haar bijzondere mossen en legt haar er alles over uit als ware het een spoedcursus mossen. Paulien vindt het fantastisch en noemt Klaas haar “moswachter” .

Je zou het niet zeggen als je de honderdduizenden overwinterende wulpen ziet rond de Waddenzee, maar het gaat niet goed met deze vogel. Sinds 1985 is de wulp met bijna vijftig procent afgenomen. Om meer inzicht te krijgen in het hoe en waarom is 2019 uitgeroepen tot het Jaar van de wulp.
Tegenwoordig broeden de meeste wulpen in vaak open, soms ook meer besloten graslanden op zandige of venige gronden in het oosten en zuiden van het land. Heide-, hoogveen- en duingebieden zijn vrijwel al hun wulpen kwijtgeraakt. Tot rond 1980 huisde de meerderheid juist in deze natuurgebieden. De verdwijning aldaar staat waarschijnlijk in verband met langdurig slechte broedresultaten door voedseltekort en predatie. De overstap naar agrarisch cultuurland, die overigens al vanaf begin twintigste eeuw plaatsvond, maakt Wulpen gevoelig voor intensivering van de landbouw.

In oktober van dit jaar verscheen er een digitale verspreidingsatlas van mycologische hotspots, oftewel: een kaart met de meest waardevolle paddenstoelengebieden van Nederland. Het Drentse Holtingerzand is er één van. Tijdens de tweede wereldoorlog zijn daar twee startbanen aangelegd, waarbij leem is gebruikt als toplaag. Dit zorgde jaren later voor de komst van veel zeldzame en bijzondere paddenstoelen, zoals de lilagrijze- en de blauwe satijnzwam.