Bijzonder paringsritueel van nieuwe soort rozenzaadwespjes

Enkele jaren geleden ontdekte Jeanette Essink op de rimpelrozen in haar tuin een voor Nederland nieuwe soort rozenzaadwesp (Megastigmus rosae). Samen met Arp Kruithof volgt zij sindsdien deze soort, om er meer over te leren. "Zo weten we nu ook hoe mannetjes er uitzien, wat de verhouding is tussen mannetjes en vrouwtjes, wanneer ze actief zijn en dat er twee generaties per jaar zijn", schrijft Jeanette. Dit keer wisten ze een bijzonder paringsritueel vast te leggen.

Deze nieuwe soort voor Nederland heeft nog geen officiële Nederlandse naam, maar zelf hebben ze hem kortstaartrozenzaadwesp genoemd. De soort lijkt op de reeds bekende rozenzaadweps (Megastigmus aculeatus), maar het verschil is duidelijk te zien. Megastigmus rosae heeft een korte legboor, donkere kop en uitgelopen vlekken op de vleugels. Megastigmus aculeatus heeft juist een vlek aan de basis van de vleugels, langere legboor en scherp begrensde vlekken op de vleugels.

Deze kleine wesp (ongeveer 3 mm groot) legt haar eitjes ook in een onrijpe rozenbottel, waarna de uitgekomen larven zich ontwikkelen in de zaadjes in die bottel. De larve verpoppen zich vervolgens daarin om uiteindelijk als volwassen wespje zich een weg naar buiten knagen uit de inmiddels rijpe rozenbottel.

In de periode dat de insecten er zijn, observeren en inventariseren Jeanette en Arp dagelijks de wespen op de rozen in de tuin. Per jaar blijken er twee generaties actief te zijn. "Maar we hebben bij de wespjes van de eerste generatie (mei-juni) nog nooit mannetjes gevonden - die zagen we tot nu toe uitsluitend bij de tweede generatie (aug-sept). In de maand juli zien we deze wespjes niet", schrijft Jeanette.

De vrouwtjes zijn hoofdzakelijk te vinden op de jonge, groene bottels waarin ze met de legboor de eitjes leggen. Dit jaar zijn er veel meer mannetjes op de rozen dan eerdere jaren en die zijn juist op de rijpe rode bottels te vinden. "We ontdekten nu dat zij vermoedelijk van tevoren kunnen vaststellen dat er een vrouwtje uit gaat komen, uit een gaatje dat in de buitenwand van de bottel is geknaagd. Omdat we dit jaar meer mannetjes zien, zagen we nu regelmatig op zo'n rijpe rozenbottel een strijd om het bemachtigen van een uitkomend vrouwtje ontstaan." Dit gedrag is te zien in het bovenstaande filmpje.

"In eerdere jaren hadden we weleens een mannetje op een vrouwtje zien zitten. Maar gek genoeg altijd zonder echte penetratie, dus we hadden nog geen idee hoe ze 'het' doen", aldus Jeanette. Nu blijkt uit hun observaties dat een mannetje onmiddellijk een vrouwtje claimt door op haar rug te springen. Zelfs nog voordat ze goed en wel helemaal uit de bottel gekropen is. Zo lopen ze 5 tot 10 minuten rond, bovenop elkaar, maar zonder echt contact.

Op scherpe foto's is nu wel te zien dat het mannetje regelmatig met zijn antennes het hoofd van het vrouwtje betast. "Maar warempel, net toen de camera even kort op 'filmen' gezet was, vond de echte paring plaats. Die hadden we nog nooit eerder gezien en konden we gelukkig net vastleggen. Binnen enkele luttele seconden was het gebeurd, waarna ze nog even 'piggy-back' rond bleven hobbelen, voordat het mannetje eraf stapte."

De filmpjes zijn wat bewogen en soms onscherp, maar geven toch een unieke inkijk in het paringsritueel. Zo hebben Jeanette en Arp een klein stukje kunnen bijdragen aan het vergaren van kennis en inzicht over de levenswijze van deze bijzondere wespjes.

• Zelf Geschoten: Bekijk alle ingezonden natuurfilmpjes
• Zelf ook iets moois of bijzonders gefilmd in de natuur? Stuur het ons op!