Boswachters luiden noodklok wegens droogte

Na een natte winter waarin het water met bakken uit de lucht kwam vallen, hebben we nu te maken met een recordlange droogte. De waterbuffers raken leeg, het waterpeil daalt te snel. En dat terwijl de zomer nog moet komen.

Boswachters van Natuurmonumenten maken zich ernstig zorgen over negatieve effecten van de droogte op de natuur. “We zien op sommige plekken waterstanden die we normaal pas half juli zien”, zegt Peter Voorn, ecoloog van Natuurmonumenten in Brabant. “Dat is echt zorgelijk. De droogte loopt zo’n twee maanden vooruit.”

De vroege droogte heeft nu al zijn weerslag op de natuur in elke laag van het ecosysteem. “Veel sloten staan droog. Het water in poelen waar kikkers en salamanders leven is zo’n 30 tot 40 cm gezakt. Op de Veluwezoom gaan boswachters deze week al drinkpoelen bijvullen”, vertelt Voorn. Maar nog niet overal zijn de gevolgen al zichtbaar.

“De gevolgen kunnen dramatisch worden als de droogte aanhoudt en we niet zuiniger omgaan met ons kostbare water,” aldus Voorn. Maar in plaats van zuinig te zijn, wordt er juist extra beregend met grondwater. “Dat is funest voor de natuur. Zonder beregening zouden bijvoorbeeld veel beekjes nog net genoeg water hebben. Maar de grondwateronttrekking is hier alleen maar toegenomen, ook pal naast Natura2000 gebieden.”

Daarom luiden boswachters nu de noodklok, “voordat we deze zomer weer in een crisissituatie belanden, zoals in voorgaande droge jaren”, aldus Voorn. Boswachter Ruben Vermeer van Natuurmonumenten deelt deze zorg. “Juist het voorjaar is voor natuur en dieren de tijd om weer op krachten te komen, als alles groen en sappig is”, stelt hij.

“Maar als je het al zwaar hebt door de droogte in voorgaande jaren, hakt deze vroege droogte er dus extra hard in. Bovendien maakt het de natuur extra gevoelig voor ziektes, plagen en de gevolgen van stikstof”, waarschuwt Vermeer.

Vermeer is ecoloog op de Veluwezoom. Daar is de verdroging al goed merkbaar. “Waar je normaal door wuivende graspalmen loopt, knispert het nu onder je voeten. Drinkpoelen voor Schotse Hooglanders en paarden staan al nagenoeg leeg. We gaan ze nu al bijvullen, dat doen we alleen in nood, en zelden al zo vroeg in het jaar.”

Door de droogte schiet de natuur in de stress. Loofbomen verschrompelen, planten gaan in de overlevingsstand en komen niet tot bloei. En als het niet goed gaat met de planten, heeft dat ook gevolgen voor insecten, vogels en andere dieren. “Op de Sallandse Heuvelrug zijn slechts 2 van de 50 nestkasten bezet. En ook de zwijnen hebben zichtbaar minder jongen dit jaar.”

Over het algemeen is Nederland een van de weinige landen dat een jaarlijks neerslagoverschot heeft. “Wij laten al dat water gewoon weglopen naar zee, terwijl de natuur water keihard nodig heeft,” vertelt Wiebe Borren, hydroloog bij Natuurmonumenten. De regenbuitjes die nu her en der vallen zijn goed voor de ontkieming van zaden en de groei van planten, maar er is meer nodig om de droogte teniet te doen en de watervoorraden bij te vullen. “Daarvoor moet het wekenlang flink gaan regenen”, aldus Borren. “Het is inmiddels vechten tegen de bierkaai. We hebben het water laten weglopen. Ons watersysteem moet echt op de schop.”

Om voldoende water in de natuur te houden, legt Natuurmonumenten klimaatbuffers aan. Dat zijn natuurlijke, tijdelijke watervoorraadkamers. Ze helpen tegen wateroverlast en tegen droogte. Natuurmonumenten: “Door natuurgebieden als natuurlijke klimaatbuffers in te richten, kunnen we natuur inzetten als bondgenoot om zowel droogte als wateroverlast aan te pakken. Zo brengen we mét natuur de sponswerking in ons landschap weer terug.”

Om een natuurgebied als buffer te doen functioneren zijn er ook maatregelen buiten het gebied nodig, anders blijft het water verliezen. Natuurmonumenten heeft inmiddels 44 klimaatbuffers in beheer. Door de manier waarop we met water omgaan buiten deze gebieden, zijn veel van die buffers nu al leeg.

Bart Zwiers, boswachter in Groningen voor Natuurmonumenten zegt: “We hebben geen neerslagtekort in Nederland. We gaan er alleen niet slim mee om, voeren het te snel af en hebben daardoor problemen in periodes van droogte.”

Vandaag werd het rapport ‘De Staat van ons Water’ gepubliceerd: een analyse van het Nederlands waterbeleid van het afgelopen jaar door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Hieruit blijkt dat er nog veel uitdagingen zijn op watergebied. Volgens de boswachters moet er snel wat gaan gebeuren.

Zwiers: “We zouden dit systeem nú moeten aanpassen op klimaatverandering. Dat betekent dat de waterschappen en ook de landbouw veel meer water moeten vasthouden en besparen dan we nu doen. Anno 2022 hebben we echt niet meer de luxe om zo vrijblijvend met ons kostbare water omgaan.”

Dat geldt niet alleen voor natuurgebieden, maar ook voor onze tuinen. “Water vasthouden in tuinen en buurten is heel belangrijk. Elke druppel telt, zeker in stedelijk gebied. Je wilt voorkomen dat het water in je tuin wordt afgevoerd naar het riool en daarmee verloren gaat voor de natuur. Dus: haal die tegels eruit en zorg ervoor dat het water de bodem in kan!” aldus Zwiers. Natuurmonumenten legt uit hoe je van je tuin een kleine klimaatbuffer maakt.

Bron: Natuurmonumenten