Van uilenbal tot ijsvogelbal

Nageltjes van muizen, botjes van kleine vogels of de haren van een rat: je zou het allemaal kunnen vinden in een braakbal. Vogels die prooien met onverteerbare onderdelen eten, zoals roofvogels, uilen, maar ook meeuwen en ijsvogels, kunnen zo'n braakbal uitspugen. De bal is een brok van materiaal dat de vogel niet heeft kunnen verteren. Een braakbal verschilt per vogelsoort van vorm en inhoud. Een paar weken geleden werd er bijvoorbeeld een filmpje ingestuurd van een klapekster die een braakbal uitspuugde. Deze braakbal is iets kleiner dan die van de meeste uilensoorten. De bal wordt gevormd in een tweede maag, waar de grote delen voedsel worden tegengehouden en samengepropt tot een bal.

Als je een bal uit elkaar pluist kom je schedels en botjes van bijvoorbeeld muizen tegen. Misschien heb je dit zelf al wel eens gedaan. De bekendste braakballen zijn die van de uilen, hier zitten namelijk heel veel botjes in. De maagsappen van een uil zijn niet zo sterk en daardoor kunnen ze de botten van muizen niet goed verteren. Bovendien slikt de uil de prooi vaak in één keer in, waardoor de botten heel blijven.

In de braakballen van andere roofvogels, zoals de torenvalk en de buizerd, zitten ook botjes, maar deze zijn meer verteerd en vaak ook niet meer heel. Andere roofvogels scheuren hun prooi vaak veel meer dan dat uilen dat doen.

Iets minder bekende soorten vogels die braakballen spugen zijn de ijsvogel, reigers, kraaiachtigen, meeuwen, maar ook het roodborstje, de klapekster en bonte en grauwe vliegenvangers. De vogels die insecten eten, bijvoorbeeld roodborstjes, hebben braakballen met een grote hoeveelheid chitine. Insecten hebben namelijk een harde huid en vleugels die moeilijker worden verteerd. Chitine, dat in de vleugels en de huid (exoskelet) zit, is een stof die niet door vogels kan worden verteerd.

Braakballen geven veel prijs over het dieet van de vogels. Door onderzoek naar braakballen weten we bijvoorbeeld veel over het dieet van de blauwe reiger. Resten van kleine zoogdieren, vogels en chitineschilden (van insecten) zijn allemaal te vinden in de braakballen van deze vogels. Bij ijsvogels zijn naast graatjes en werveltjes van vissen ook donkere chitineresten te vinden. Blijkbaar eet de vogel soms ook waterinsecten!

De kauw is een alleseter. Vooral dierlijke en plantaardige resten zijn te vinden in de braakballen, maar ook plastic en witte steentjes werden in de braakballen gevonden. De steentjes worden bewust opgenomen door de kauw als hulp voor het vermalen van het voedsel in de maag. 

Braakballen zijn niet alleen een duidelijke aanwijzing over het dieet van de vogels, maar zijn ook een goede aanwijzing voor het leefgebied. Als er veel braakballen van de steenuil worden gevonden in een gebied, dan zitten daar naar alle waarschijnlijkheid  veel steenuilen. Bovendien, als er veel woelmuizen worden gevonden in braakballen in een bepaald gebied dan zullen die er ook veel zitten.

Onderzoek naar braakballen is belangrijk om meer te weten te komen over het dieet van vogels en over het leefgebied. 

Bron: IVN Geysteren-Venray, Wikipedia, Zoogdierengroep