Doodshoofdvlinder trekt over Nederland

De Amerikaanse horrorfilm Silence of the Lambs uit 1991 maakte niet alleen van Anthony Hopkins een wereldster. Ook de doodshoofdvlinder werd in een klap wereldberoemd. In de film laat de psychopathische moordenaar Buffalo Bill bij zijn slachtoffers een pop van deze vlindersoort in de keel achter. Een luguber idee. In Vroege Vogels vertelt Kars Veling van de Vlinderstichting wat er nog meer bijzonder is aan dit dier.

De doodshoofdvlinder heet zo omdat hij op zijn borststuk een duidelijke vlek heeft die op een doodshoofd lijkt. De vlinder wordt juist deze periode nogal eens gezien in Nederland. Het is een trekvlinder en een nachtvlinder, die in bijennesten op zoek gaat naar honing. Dit jaar zijn er al opvallend veel waarnemingen van deze soort. Hoe dat komt is niet helemaal duidelijk. Mogelijk zijn ze met een zuidelijke wind hier massaal heen gedreven. 

Doodshoofdvlinders worden in Nederland ook regelmatig dood gevonden. De vlinders zijn namelijk in staat bijennesten binnen te dringen. Daar snoepen ze van de honing. Bijen kunnen in natuurlijke bijennesten de vlinder niet doden, omdat de doodshoofdvlinder exact tussen twee raten past. De bijen kunnen daar niet zijn kwetsbare buik bereiken. In ‘kunstmatige’ bijenkasten worden ze vaak wel gedood, omdat de raten daarin verder uit elkaar staan.

De doodshoofdvlinder speelt niet alleen een prominente rol in een Hollywoodfilm. In het Van Gogh Museum in Amsterdam is een schilderij te zien dat Van Gogh de titel ‘De doodshoofdvlinder’ heeft gegeven.

De doodshoofdvlinder kan nog iets bijzonders: als hij zich bedreigd voelt, maakt de vlinder een hoorbaar piepend geluid. Hoe de vlinder het geluid kon maken, was lange tijd onduidelijk. De meeste insecten die geluid maken doen dat door vleugels of poten tegen elkaar te wrijven (zoals sprinkhanen). Wetenschappers hebben nu gevonden dat het gaat om een tweedelig, accordeonachtig systeem in de monddelen van de vlinder. Dit beweegt heel snel en zorgt zo voor het geluid zoals te horen is in het onderstaande filmpje: