Een leven lang apen kijken

Primatoloog Jan van Hooff kijkt al z’n levenlang naar het gedrag van apen. Niet zo gek als je, zoals hij, geboren en opgegroeid is in een dierenpark. Als kind kwam Van Hooff dagelijks in z’n achtertuin: Burgers’ Zoo in Arnhem, het dierenpark dat zijn grootvader Johan Burgers ruim een eeuw geleden begon, toen nog in ’s-Heerenberg. De 83-jarige gedragsbioloog zit dus vol met verhalen, reden voor hem om die allemaal eens op te schrijven in het nu verschenen boek ‘Gebiologeerd’, met als ondertitel ‘Wat een leven lang apen kijken mij leerde over de mensheid - en mezelf’.

Want “natuurlijk kijk je als je naar apen kijkt, ook naar mensen”, zegt Van Hooff. “Dat doe je echt altijd”. Zijn kijken naar apen veranderde ook zijn blik op het houden van primaten, zoals dat vroeger ook in Burgers’ gebeurde: in een kooi met tralies. Begin jaren 70 is besloten het over een andere boeg te gooien. Jan en zijn broer Antoon van Hooff, toen de directeur van het park, besloten om een complete chimpanseekolonie te vestigen in Arnhem, niet meer in kooien maar in een groot buitenverblijf, in een voor de chimps natuurlijke omgeving. “Als ik denk hoe we vóór die tijd onze chimpansee Julie hielden, in zo’n getraliede kooi, dan schaam ik me dood”, zegt Jan nu daarover. 

De chimpanseekolonie, in 1971 gesticht, werd wereldberoemd. Niet alleen door het onderzoek dat Jan van Hooff er deed, maar ook o.a. een van zijn studenten, Frans de Waal. De Waal zou later internationaal beroemd worden als primatoloog en etholoog. De Waal ontdekte dat chimpansees eigenschappen kennen als ‘verzoening’, dat ruzies uiteindelikjk worden bijgelegd. Een revolutionaire ontdekking, veel wetenschappers vond het een vermenselijking van dierlijk gedrag. Nu denken we daar heel anders over.

Met de chimpansees in Burgers’ Zoo heeft Van Hooff een bijzondere band. En die band is wederzijds. Dat bleek een paar jaar geleden, toen een van de oudste apen van het park op haar sterfbed lag: de chimp Mama. Van Hooff kroop bij haar in het verblijf en probeerde haar aandacht te trekken. De vermoeide aap wilde daar aanvankelijk niks van weten, maar toen ze eenmaal doorhad dat het Jan van Hooff was die haar riep, ontaardde dat in een emotionele begroeting. Kijk zelf maar het filmpje dat daarvan gemaakt werd en dat destijds viral ging.