Eerlijke vleesprijs en 0% BTW op groente en fruit leidt tot betere voedselkeuzes studenten

Van december 2021 tot maart 2022 liep er een succesvol project waarbij vega maaltijden, groente en fruit 9% goedkoper worden en producten met vlees een ‘eerlijke’, hogere prijs kregen op drie onderwijslocaties. De vleesconsumptie ging met 20 procent omlaag en de consumptie van vega maaltijden, groente en fruit met een factor zeven omhoog. Met steun van het Ministerie van LNV en op initiatief van TAPP Coalitie is de pilot uitgevoerd door Greendish en Studenten van Morgen gedurende drie interventies op drie catering locaties: Wageningen Universiteit, Zuyd Hogeschool Maastricht en TU Eindhoven. Studenten roepen nu op dit overal in te voeren, ook landelijk. 

Lieke Sauer, projectleider bij Greendish: “Slechts op één locatie werd af en toe geklaagd over de prijs, maar met de toelichting waarom de prijsaanpassing goed is voor klimaat en gezondheid, vond iedereen het prima”. Uit enquêtes bleek dat de tevredenheid tijdens de pilot groeide, opmerkelijk, want studenten hebben een minimuminkomen. Beleidsmakers die nadenken over een heffing op vlees, kunnen hier conclusies uit trekken. Landbouw Minister Henk Staghouwer kondigde onlangs een onderzoek aan over een heffing op vlees. Ook cateraars waren tevreden over de pilot en overwegen door te gaan of uit te breiden. Femke Hermans, voorzitter van Studenten voor Morgen: “We roepen nu alle hogescholen en universiteiten op permanent voedselprijzen aan te passen: gezond en duurzaam eten goedkoper, ongezond en niet duurzaam eten duurder. Nog beter is als de overheid nationaal een eerlijke vleesprijs invoert, naast de 0% btw op groente en fruit ”.

Onder een eerlijke ofwel ‘echte’ vleesprijs wordt verstaan dat alle milieukosten voor broeikasgassen, stikstof, fijnstof en biodiversiteitsverlies opgenomen worden in de prijs van kip, varkensvlees en rundvlees. De prijs van vlees verandert per 100 gram met 20 eurocent (kip), 45 eurocent (varkensvlees) en 57 eurocent (rundvlees). Ook is er gekeken naar het effect van een 9% prijsdaling op groente, fruit en vegetarische maaltijden. Dit symboliseert 0% BTW, zoals het regeerakkoord aankondigt en zoals ook het Europees parlement wil.  Jeroom Remmers, directeur TAPP Coalitie: “In de pilot werd het 'eerlijke prijs' voorstel van TAPP Coalitie in de praktijk getest: alle milieukosten betalen per kg vlees en tegelijk 0% btw op plantaardige producten. De test is geslaagd! De maatregelen kunnen dus ook op nationale schaal fiscaal ingevoerd worden, en eerder nog bij individuele supermarkten, cateraars en restaurants”.

Uit de pilots bij drie onderwijsinstellingen bleek dat bij de laatste interventie ten opzichte van de nulmeting in december 2021 de procentuele verandering in verkoop van producten met vlees met 20% is afgenomen. Oorspronkelijk was dit 47,8% van alle verkochte cateringproducten en dit is gedaald naar 38,3% bij de laatste interventie met de ‘reële’ vleesprijs in combinatie met een 9% lagere prijs voor vega- maaltijden / groente en fruit en communicatie over de pilot.  Bij deze laatste groep was het aandeel van deze plantaardige producten op het totaal van verkochte cateringproducten 2,6%, terwijl bij de laatste interventie dit aandeel was gegroeid naar 18,1%, een factor 7 meer. 

In de gasttevredenheidsonderzoeken was te zien dat het belang van duurzame producten en een eerlijke prijs toenam naar mate daar meer over gecommuniceerd werd. Ook steeg de tevredenheid over de prijs en kwaliteit van de producten gedurende de tweede en derde interventie. Het is interessant om te zien dat het belang van duurzame producten omhooggaat tijdens de tweede interventie maar dit alleen terug te zien is in een stijging van de consumptie van plantaardige producten en niet in een daling van de vleesconsumptie. 

Al met al zien we dat een combinatie van prijsverhoging van vlees en prijsverlaging van groente en fruit resulteert in de grootste daling van vleesconsumptie. Verder is het opvallend dat er tijdens de eerste interventie een sterkere daling te zien is in de vleesconsumptie dan in de tweede interventie. Dit kan wijzen op een beter effect wanneer er een onbewuste stimulus is, maar het kan ook veroorzaakt worden door externe factoren die niet mee genomen zijn in het onderzoek. Dit najaar hopen we dit onderzoek nogmaals te starten op nieuwe locaties.