Eilanden van goed en kwaad

Jan Wolkers vond het er fantastisch, maar Godfried Bomans ging eraan kapot. Beiden schrijvers brachten in de jaren '70 afgewisseld een week door op het verlaten Rottumerplaat. Het is een van de vele eiland-experimenten, die Adwin de Kluyver beschrijft in zijn nieuwe boek. In ‘de eilanden van goed en kwaad’ laat hij zien hoe de mens in de loop der eeuwen eilanden heeft gebruikt als laboratorium, als locatie voor natuurlijke, maar ook sociale experimenten. Van miltvuur-experimenten op een Schots eiland tot het natuuronderzoek van Aristoteles op Lesbos.

De beroemde filosoof Aristoteles verbleef twee jaar lang (348 voor Christus) op het huidige Griekse eiland Lesbos, samen met zijn studenten, om natuuronderzoek te doen. Hij keek naar de wereld als bioloog. Aristoteles probeerde te begrijpen wat hij zag op Lesbos. In die twee jaar legde hij een basis voor empirisch natuuronderzoek – het beschrijven van de natuur, van planten en van dieren. Vooral de inktvis had zijn belangstelling. De beroemde eerste zinnen van Aristoteles’ Metafysica luiden: ‘Alle mensen streven van nature naar kennis. Dit blijkt uit het feit dat we houden van zintuiglijke waarnemingen. Ook als we er geen voordeel bij hebben, houden we hiervan om het waarnemen zelf.’

Bomans werd er gillend gek, terwijl Wolkers er in zijn natuurlijke habitat was. Beide schrijvers verbleven in 1971 onafhankelijk van elkaar een week op het eiland Rottumerplaat. De enige verbinding met de bewoonde wereld is een radioverbinding. Radiopresentator Willem Ruis zocht dagelijks contact met hen. Waar Bomans het verschrikkelijk vond om een week lang alleen te zijn, tussen de vogels, beleefde Wolkers vooral een spannend avontuur. Hij ontfermde zich over zieke dieren en vertelde over zijn belevenissen.

De Kluyver schrijft onder meer over een bizar experiment op het Schotse eiland Gruinard, ook wel Anthrax-eiland genoemd. Het was een halve eeuw verboden gebied, na experimenten die er tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gedaan met het inzetten van miltvuur (anthrax) als biologisch wapen. Bij wijze van experiment werden 80 schapen naar het eiland gebracht en in de buurt van hen werden bommen gegooid, gevuld met miltvuur. Binnen enkele dagen stierven alle schapen en was het eiland geïnfecteerd. Het idee was om dit wapen te gebruiken tegen de Duitsers. In 1986 begon de Britse regering met de schoonmaak van het hele eiland, door grond deels af te graven en een formaldehyde oplossing over het eiland te spuiten.

Titel: De eilanden van goed en kwaad
Auteur: Adwin de Kluyver
Uitgever: Spectrum
Reeds verschenen