Floristische Verstekelingen: de Romein als plantenverspreider

Planten liften op de meest bijzondere manieren mee met de mens. Dit gebeurt niet alleen vandaag, maar vond ook plaats in de verre geschiedenis. In deze aflevering van de serie ‘Floristische Verstekelingen’ is verslaggever Henny Radstaak met amateur-botanist Sipke Gonggrijp in Nijmegen, de oudste stad van Nederland, om planten te zoeken die door de Romeinen hier zijn geïntroduceerd.

Deze planten noemen we archeofyten: soorten die tussen de laatste ijstijd en 1500 na Christus door menselijk toedoen hier zijn beland en inmiddels zijn ingeburgerd. Dus niet alleen introducees van de Romeinen zijn archeofyten, maar bijvoorbeeld ook planten die vroege landbouwers vanuit het midden oosten meenamen. Bekende voorbeelden hiervan zijn de korenbloem, klaproos en bolderik. Planten die na 1500 zijn ingeburgerd noemen we neofyten. Deze grens wordt gehanteerd doordat rond deze tijd een sterke globalisering optrad, die ook een floristische uitwisseling met bijvoorbeeld Amerika veroorzaakte.

Romeinen namen bewust planten vanuit zuidelijk Europa mee die van nut konden zijn; bijvoorbeeld als voedselplant voor de legioenen of als medicijn. De mispel bediende beide doeleinden. Rondom Nijmegen staan nog primitieve mispels met doornen. Het vermoeden bestaat dat deze de directe nakomelingen zijn van de planten die tweeduizend jaar geleden door de Romeinen in 'Noviomagus' genuttigd werden. 

Voorbeelden van archeofyten die je in het hele land kunt treffen zijn zevenblad, pastinaak en cichorei. Zevenblad -een vrees voor veel tuiniers omdat hij zo kan woekeren- werd door de Romeinen gewaardeerd als een bladgroente bomvol vitamine C. Sipke raadt tuiniers daarom aan van de nood een deugd te maken en er bijvoorbeeld een lekkere pesto van te maken. Van pastinaak -een prachtige, grote schermbloemige met gele bloemen- werd de wortel gegeten, dit werd later in de middeleeuwen ook nog veelvuldig gedaan. Cichorei is een andere algemene archeofyt, van dit familielid van witlof en andijve kan onder meer koffie gemaakt worden. 

In de serie 'Floristische Verstekelingen' bespreken we elke week een andere plantenverspreider. Luister alle afleveringen terug:

De kampeerder als plantenverspreider
Het tuincentrum als plantenverspreider
Het leger als plantenverspreider
De wolindustrie als plantenverspreider