Grootste stinkers van Nederland: de evolutie van geur

Deze zomer gingen we op zoek naar de grootste stinkers uit de Nederlandse natuur. Wantsen, wolvendrollen, planten zoals de stinkende gouwe en vorige week de stinkzwam, er kwam aardig wat op ons pad. Er bleek een ongelofelijke diversiteit aan geuren te bestaan. Worden geuren niet onderschat? Daarover praten we nu na met Astrid Groot, evolutiebioloog aan de Universiteit van Amsterdam, doet al jaren onderzoek naar geuren in de natuur.

We begonnen met de hop, een broedgeval in de kennemerduinen, die schrikken roofdieren af door een stinkend goedje uit hun kont:

De ringslang gebruikt ook een stinkend goedje uit de cloaca. Hij wentelt zich hierin om en ligt ook ‘nep’ dood . Hierdoor denken roofdieren dat hij al te lang dood is om opgegeten te worden:

Ook onder de zoogdieren is geur een heel belangrijk communicatiemiddel om hun territorium af te bakenen. Ze doen dit door overal kleine hoeveelheden te poepen en te plassen.

In de insectenwereld zijn geuren goed onderzocht. Dat komt omdat insecten de landbouwgewassen kunnen aantasten en daarom een interessant studieobject zijn. Wantsen hebben de naam erg te stinken, maar ook aaskevers en het lieveheersbeestje kunnen flink ruiken.

In de wereld van de zwammen is er één die duidelijk het meeste stinkt: de grote stinkzwam. Hij doet dit niet om roofdieren af te schrikken, maar om insecten te lokken. Dat zijn dan insecten waarvoor een rottende geur juist lekker ruikt, zoals vliegen. De zwam hoopt dat de vliegen hun sporen verspreiden.

Alle diersoorten gebruiken dus geuren om van alles naar elkaar te communiceren. Aantrekking, maar zeker ook afstoting. Het is voor wetenschappers vaak nog een mysterie hoe dit precies werkt. Terwijl ‘chemische communicatie’, een andere benaming voor communiceren met geur, de oudste vorm van communicatie van het leven op aarde is. Astrid Groot is professor evolutiebiologie en doet onderzoek naar geuren bij nachtvlinders. Zij vindt dat het belang van geur wordt onderschat, we weten er namelijk bar weinig vanaf terwijl geur ontzettend belangrijk is voor evolutionaire processen op aarde.