Grutto-eieren in water voor onderzoek

Grutto’s zijn enorm afhankelijk van extensieve landbouw zoals in Sandfirden. In dit deel van Friesland loopt daarom een langjarig en enorm uitgebreid onderzoeksproject van de RUG. Grutto-onderzoekers Egbert van der Velde en Natsja Zijlstra gebruiken daarbij een bijzondere methode om het uitkomen van de eieren te voorspellen.

Het gaat niet goed met de grutto in Nederland. Om te bepalen waar die achteruitgang precies aan ligt, meten en monitoren onderzoekers de vogels aan alle kanten. Zo kunnen ze ook achterhalen wat we moeten doen om die afname tegen te gaan. Trekgegevens en aantallen territoria van grutto’s bijhouden, doen onderzoekers door heel Nederland. Dat is relatief gemakkelijk te meten.

Wat veel moeilijker te meten is, is de overleving van de kuikens. Dat komt doordat de kuikens vrijwel gelijk het nest verlaten nadat ze uit het ei komen. Nestvlieders noemen we dat. Vier uur na uitkomen, weet je dus al niet meer welke kuikens van welk paar zijn en ze zijn vrijwel niet te vinden. Behalve als je ze in die vier uur weet te ringen.

Om dat voor elkaar te krijgen, gebruiken de onderzoekers van de RUG een methode om de dag van uitkomen vrij nauwkeurig te kunnen voorspellen. Ze gaan in april op zoek naar de nesten van grutto’s en houden de eieren in water om te kijken hoe sterk het ei drijft. De mate van bebroeding bepaalt in welke hoek het ei aan het wateroppervlak hangt. In de ontwikkeling van het kuiken worden namelijk voedingsstoffen omgezet om het kuiken op te bouwen en komt er wat lucht voor in de plaats. Hoe meer kuiken, hoe meer lucht en hoe meer het ei drijft.

Met deze methode kunnen de onderzoekers de dag van uitkomst tot op één à twee dagen nauwkeurig voorspellen. Net voor dat moment gaan ze nog een keer kijken want een paar dagen voor uitkomen, zie je de eerste barstjes al in het ei. Doordat ze daarna weten wanneer de kuikens uit hun ei komen, kunnen de onderzoekers het uitkomen afwachten en de kuikens ringen in de vier uur dat ze nog op het nest zitten. Daaruit kunnen de onderzoekers vervolgens afleiden wat de kuikenoverleving is, hoe de jonge grutto’s zich verspreiden over hun broedgebied en wanneer ze zelf gaan broeden.

De focus van grutto-onderzoek in Nederland ligt heel erg op nesten en nestpredatie. Maar het blijkt dat de kuikenperiode nóg belangrijker is en daar is nu nog nauwelijks aandacht voor.

Dankzij dit onderzoek weten we nu bijvoorbeeld dat grutto’s best een tweede nest kunnen produceren. Dat is informatie die tien jaar geleden nog niet bekend was. Ook blijkt uit de gegevens dat kuikenoverleving een veel grotere impact heeft op de populatie dan nestoverleving.

Waarom er zo veel kuikensterfte optreedt, weten de onderzoekers nog niet goed. Vaak wordt er gewezen naar predatoren. Bij weidevogels is dat namelijk bijna altijd de oorzaak van sterfte. Maar het kan ook zijn dat het door te weinig voedsel komt.

Kuikens moeten dan meer lopend zoeken naar voedsel en zijn dus meer blootgesteld aan predatie. Hongerige kuikens blijven rondlopen en nemen risico’s. En gruttokuikens kennen veel roofdieren, van marters tot roofvogels. Goed verscholen blijven is dus van levensbelang.

Kijk zondag 1 juni 2025 om 19.25 uur op NPO2 naar de uitzending over Sandfirden.