Op zoek naar haaien in de Noordzee

Met het onderzoeksprogramma 'Shark-a-tag' willen Sportvisserij Nederland en Wageningen University & Research onderzoeken waar de haaien van de Noordzee zich ophouden en waar ze zich voortplanten. "We vangen in de Oosterschelde opvallend veel volwassen vrouwtjes en jongen van de gevlekte gladde haai. We denken dan ook dat dit een belangrijke kraamkamer is voor deze soort."

Maar wacht even? Haaien in de Noordzee?! "Jazeker! Er zwemmen tien verschillende soorten haaien voor onze kust", zegt Niels Brevé, bioloog van Sportvisserij Nederland. "De meeste mensen weten dat niet en je ziet ze ook niet zomaar." Tenzij je dus een (sport)visser bent.

Met een simpel garnaaltje aan je haak kun je op de juiste plekken vrij eenvoudig gevlekte gladde haaien vangen. Dat is de meestvoorkomende soort voor onze kust. Ook belanden er regelmatig haaien als bijvangst in de sleepnetten van beroepsvissers.

Sinds 2009 organiseert Sportvisserij Nederland, samen met de universiteit van Wageningen en De Nederlandse Charterboot Vereniging het evenement Shark-a-tag. Daarbij vangen sportvissers drie dagen lang haaien om die direct met een klein merkje (een tag) op hun rug weer terug te zetten. Wanneer in de jaren daarop een haai in een visnet belandt (of opnieuw aan een hengel) kan de visser de vangstplek en het nummer van de tag doorgeven, nadat ook zij hopelijk de haai weer terugzetten in zee.

Op die manier heeft Brevé al heel veel geleerd over de verspreiding van gevlekte gladde haaien. "In de winter trekken de vrouwtjes naar het zuiden, naar de Golf van Biskaje en de zuidkust van Engeland. De mannetjes trekken meer naar het noorden van de Noordzee. 's Zomers blijven de vrouwtjes opvallend vaak bij de Oosterschelde hangen. We vangen daar ook veel pups, zoals we de jonge haaien noemen, dus de Oosterschelde lijkt een belangrijke kraamkamer."

Met de naam van het onderzoeksproject, speelt Sportvisserij een beetje met het imago van haaien. Maar ook al heet het project dus shark-a-tag, voor een shark attack hoef je in de Noordzee totaal niet bang te zijn, bezweert Brevé van Sportvisserij Nederland.

De gladde haaien die zij vooral vangen hebben ook helemaal geen scherpe tandjes. De allergrootste haai die in de Noordzee voorkomt, de reuzenhaai, is zelfs een planktoneter die een enorm grote bek heeft, maar zonder tanden. Een heel enkele keer verdwaalt er een blauwe haai in onze contreien. Dat is een soort die wél scherpe tanden heeft, maar die ook totaal niet in mensen geïnteresseerd is.

Sinds het begin van het onderzoek in 2009 gaat het de goede kant op met de gevlekte gladde haaien in de Noordzee, zegt Brevé. "Waar we in het begin misschien vijftig haaien vingen gedurende het hele onderzoek van drie dagen per jaar, vangen we er nu soms wel vijftig per deelnemend schip op één dag. Er moeten er hier nu echt duizenden voor de kust zwemmen!"

Naar het waarom kan Brevé alleen gissen. "Het kan zijn dat het klimaat een rol speelt, omdat het een zuidelijke soort is die misschien profiteert van het opwarmende water. Maar het kan ook goed zijn dat het teruglopen van de sleepnetvisserij op de Noordzee en daarmee het teruglopen van de bijvangst van haaien, de dieren goed doet."