Hoe overleven insecten de winter?

Waar je in de zomer nog de vlinders ziet vliegen in de weilanden, de lieveheersbeestjes over de bladeren lopen en de sprinkhanen hoort tsjirpen, is het in de winter aardig stil buiten. Het lijkt wel alsof alle insecten even tijdelijk van de aardbodem zijn verdwenen. Voor een deel van de insecten geldt dit ook, zij leggen eieren en vervolgens leggen ze zelf het loodje. Maar sommige insecten zijn er nog wel. Ze ontwikkelden verschillende methodes om de winter door te komen. Hieronder volgen een aantal voorbeelden van insecten die overwinteren.

Het lieveheersbeestje is een kever die in winterslaap gaat. De insecten zoeken elkaar op en gaan vervolgens samen in een groep in winterslaap. Ze zoeken beschutting in een gebouw, onder stenen of bladeren. Ze kunnen ook een wat creatievere plek verstoppen, zoals op deze foto zien. De lieveheersbeestjes slapen van november tot februari. Zodra het weer warmer wordt, vliegen ze weer uit. 

Er zijn meerdere soorten insecten die in winterslaap gaan, bijvoorbeeld sommige rupsen. De bastaardsatijnrupsen gaan net als lieveheersbeestjes gezellig samen in een winterslaap. Het oranje zandoogje en het koevinkje zijn rupsen die ook in winterslaap gaan. Ze blijven heel stil zitten en kunnen daardoor goed tegen de kou.

Van de vlindersoorten zijn er ook een aantal die als vlinder de winter doorkomen. Dit zijn de kleine vos, de dagpauwoog, de gehakkelde arelia en de citroenvlinders. Als het voorjaar begint, zijn dit ook de eerste vlinders die te zien zijn. Er zijn ook vlinders die overwinteren in het buitenland: de atalanta en de distelvlinder zijn hiervan de voorbeelden.  

Een andere optie voor vlinders om de overwinteren is als pop. Het koolwitje is bijvoorbeeld een vlindersoort die als pop de winter doorkomt. Als pop kunnen ze niet bewegen en zijn ze goed verstopt.

Ten slotte kunnen vlinders ook als ei de winter doorkomen. Dikkopjes leggen eieren in de stengels van grassen. De eitjes komen de hele winter niet uit, pas in het voorjaar komen de rupsen uit het ei en hebben daarmee ook de winter overleefd.

Bij honingbijen draait de hele kolonie om de koningin. Zij bevindt zich in het midden van de korf en alle werksters zitten met duizenden tegen elkaar aan om haar en zichzelf warm te houden. De werksters eten honing en bewegen een beetje om zichzelf warm te houden. De mannetjes gaan dood, omdat ze geen bijdrage meer leveren aan de kolonie. De koningin krijgt in het voorjaar voedsel, zodat ze weer nieuwe eieren kan leggen. De honing en de warmte van elkaar houden de bijen in leven.

De gewone wespen passen weer een hele andere tactiek toe dan de winterslaap of teren op honing, de meeste wespen sterven namelijk. Alleen jonge wespenkoninginnen overleven de winter. Deze vrouwelijke wespen gaan in winterslaap. Zodra de winter voorbij is, leggen ze een aantal nieuwe eieren. Wanneer deze eieren ontwaken, worden ze opgevoed tot vrouwelijke werksters. De koningin legt vervolgens nieuwe eieren, die nu beschermd kunnen worden door de nieuwe werksters. Zo ontstaat er elk jaar een hele nieuwe kolonie.

Gedurende het jaar planten bladluizen zich ongeslachtelijk voort waarbij de jongen levend uit de moeder komen. Maar in de herfst leggen bladluizen. De eieren komen echter pas uit wanneer het voorjaar is. Zij overleven de winter dus als bevrucht ei. In het voorjaar komen er stammoeders uit de eieren die vervolgens zonder bevruchting levende vrouwelijke luizen kunnen baren. De stammoeders hebben geen vleugels, de nieuwe luizen kunnen wel vleugels hebben. De nieuwe luizen vliegen naar andere planten, waar zij ook weer nieuwe levende luizen baren. Wanneer het kouder wordt, worden er ook mannetjes gebaard en kunnen de luizen weer eieren leggen en bevruchten, die de winter kunnen overleven.

Het laatste voorbeeld gaat over de bruine winterjuffer. Dit insect maakt namelijk een antivriesvloeistof aan, waardoor het insect de winter overleeft. Het is de enige libelle die als volwassen insect, een imago, de winter overleeft. Insecten hebben niet hetzelfde bloed als mensen, ze hebben hemolymfe. Winterjuffers maken een antivriesvloeistof aan, waardoor de hemolymfe niet bevriest als het buiten vriest. Ook bijvoorbeeld dagpauwogen overleven de winter op deze manier als vlinder.