Invloed van begrazing en bemesting op graslanden

Planken Wambuis is als eerste Nederlandse locatie toegevoegd aan NutNet: een internationaal netwerk dat met eenvoudige experimenten wil bestuderen hoe grasland reageert op wereldwijde veranderingen. Twee van de meest ingrijpende invloeden van de mens op graslanden zijn verstoring van het evenwicht van voedingsstoffen in de bodem, en veranderingen in de soorten en aantallen grote grazers. Oftewel: veranderingen in bemesting en begrazing.

Twee onderzoekers, Ciska Veen en Liesbeth Bakker van het NIOO, onderzoeken dit in onder andere Planken Wambuis. Ciska kennen we van de aflevering over Wageningen (vanaf 25:47), waar we een uitstapje maakte naar de proefvelden in Planken Wambuis. Nu, zo’n anderhalf jaar later, zijn de eerste resultaten binnen en dit gaan we bespreken met professor Liesbeth Bakker.

De proefopstelling is eigenlijk heel simpel en dus wereldwijd precies hetzelfde. In een grasveld heb je drie verschillende soorten vlakken: één met hoge omheining waar geen dieren bij kunnen, één met lage omheining waar wild zoals edelherten overheen kunnen en een vlak zonder enige omheining. In dit laatste vlak kunnen ook uitgezette grazers, zoals de Sayaguesa-runderen en paarden. Invloed van verschillende intensiteit van begrazing wordt hierdoor duidelijk. Alle drie de vakken staan meerdere keren in het veld, waarbij weer gevarieerd wordt in de mate van bemesting. Hierin zie je dus wat de invloed van veel voedingsstoffen (uit oude landbouwgrond of stikstofdepositie bijvoorbeeld) is op de vegetatie.

Uit het onderzoek zijn eigenlijk twee belangrijke gegevens gekomen. De eerste gaat over de rol van wilde zwijnen. Op plekken waar wilde zwijnen kunnen komen, staan meer kruiden dan grassen. Verrassend op een grasland. Wat blijkt: zwijnen woelen de bodem, wat in het voordeel werkt van kruidachtige planten. Grassen zijn vaak meerjarig en gaan kapot door het woelen. Kruiden zijn vaker eenjarig en gewend zich elk jaar opnieuw te moeten vestigen. Hierdoor krijg je dus een kruidenrijker stuk land.

Een ander resultaat is eigenlijk even verrassend. Op plekken met méér bemesting verwacht je meer totale biomassa van planten die hier groeien. Dit zien we niet alleen in de hoogomheinde vlakken, maar ook op andere plekken in de wereld. Maar wat blijkt: grazers weten deze plekken te vinden en eten hier meer. Hierdoor is de biomassa op deze vlakken juist minder. Blijkbaar is de aanwezigheid van veel grazers een ‘typisch Nederlandse situatie’. Er zitten veel verschillende soorten grazers in Planken Wambuis, en blijkbaar weten ze precies de plekken te vinden met veel vegetatie en voedingsstoffen. Hierdoor wordt er tijdens de vegetatieopname van het onderzoek weinig biomassa aan planten gevonden.