Torenvalk, spinselmot en alle overige onderwerpen

Onderzoek naar de achteruitgang van torenvalken in Nederland, spookachtige bomen vol spinselmotten en een universitair vak over natuuramnesie. Deze onderwerpen en nog meer hoor je terug in de Vroege Vogels uitzending van zondag 29 juni 2025.

Voor Sovon Vogelonderzoek en Vogelbescherming Nederland is 2025 het jaar van de torenvalk. Met verschillende onderzoeksprojecten proberen ze te achterhalen waarom er nu nog maar een fractie van het aantal torenvalken van halverwege de vorige eeuw rondvliegt. In Zuid-Holland doet de Roofvogelwerkgroep Rijnland mee aan het ringonderzoek.

Het ziet er spookachtig uit; bomen die volledig door spinselmotrupsen zijn ingekapseld. De rupsen beschermen zichzelf met een wit huishoudfolie-achtig spinsel, waardoor ze vrijwel ongestoord een hele boom of struik kaal kunnen vreten. “Het ziet er heftig uit, maar de boom of struik komt er eigenlijk altijd weer bovenop”, aldus nachtvlinderkenner Rik Wever van de Vlinderstichting.

“Ieder jaar krijgen we veel vragen over spinselmotten”, zegt Wever. “Mensen zijn soms bang dat het eikenprocessierupsen zijn, maar die zijn niet in staat hele bomen in te kapselen. Spinselmotten hebben geen brandharen en zijn compleet ongevaarlijk.

Iedere generatie heeft een ander beeld van de natuur. De oudere luisteraars zullen zich nog talloze zingende veldleeuweriken boven de weilanden herinneren, terwijl de jonge generatie het vanzelfsprekender vindt om daar nijlganzen te horen. En zo verandert iedere generatie, vaak onbewust, ons beeld over wat normaal is. Voor die natuuramnesie is steeds meer aandacht. Ecoloog en natuurhistoricus Marc Argeloo geeft er op de Universiteit Leiden zelfs een vak over, genaamd Memory and the Environment. Met studenten Annemarijn Zoontjes en Martijn Juch schuift hij aan in de studio.

De aanwezigheid van libellen geeft een goede indicatie van de waterkwaliteit in een gebied. Hoewel Nederland een echtwaterland is en libellen juist in waterrijke gebieden voorkomen, gaat het al jaren niet goed met libel. Kortgeleden maakte het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) bekend dat er ruim een kwart minder libellen zijn dan in 2008. Gerdien Bos, projectleider bij de Vlinderstichting, vertelt er meer over.

Tijdens de opnames van Vroege Vogels TV in Oranjezon deed het team een unieke waarneming: een zeldzame Groene Bijeneter vloog plots voorbij. Natuurfilmer Roel Diepstraten was erbij en zag eerder al eens Groene Bijeneters in Afrika. Hij vertelt meer over dit bijzondere vogeltje.