Jacht op Afrikaanse haaien bedreigt mogelijk 'Hollandse' wadvogel

Ze hebben prachtige namen als de hamerhaai en de gitaarrog. Vijf jaar lang deed marien ecoloog Guido Leurs onderzoek naar de rol van deze dieren in de tropische Waddengebieden van West-Afrika. Om erachter te komen hoe ernstig haaien en roggen in deze gebieden worden bedreigd, door bijvoorbeeld de (illegale) jacht.

En als de haaien en roggen in aantal afnemen of zelfs verdwijnen, wat zijn dan de gevolgen voor andere soorten. Ook ‘Nederlandse’ wadvogels, zoals kanoet, tureluur en wulp, overwinteren namelijk in dit gebied. Dinsdag promoveert Leurs aan de Rijksuniversiteit Groningen met zijn proefschrift: ‘Haaien en roggen in onrustige wateren’.

Leurs bestudeerde de haaien en roggen in de twee grootste waddengebieden van West-Afrika: de Banc d’Arguin in Mauritanië en de Bijagós Archipel voor de kust van Guinee-Bissau. Dit soort gebieden zijn heel dynamisch en hebben getijdewerking, net als de Nederlandse Wadden. Het wemelt hier van het bodemleven, zoals schelpdieren, wormen en garnalen. En dit trekt weer enorme aantallen roofdieren aan zoals wadvogels en vissen, waaronder haaien en roggen.

De studie laat zien ‘dat er veranderingen te verwachten zijn in deze waddengebieden als de haaien en roggenpopulaties afnemen of zelfs verdwijnen, en dat is helaas overal in de wereld het geval’, aldus Leurs. Zo leven hier roggensoorten, die ‘een maanlandschap aan kuilen achterlaten op wadplaten waar tijdens eb water in blijft staan en zo wellicht de overlevingskansen voor kleine visjes en garnalen vergroot. Wanneer deze roggen verdwijnen kan dat impact hebben op de voedselbeschikbaarheid voor bijvoorbeeld onze Hollandse wadvogels.

Het onderzoek van Leurs laat zien dat waddengebieden vooral worden gebruikt door kleine haaien en roggensoorten. Maar ook jonge exemplaren van grotere soorten zoals de hamerhaai, stierhaai en gitaarrog kwam hij hier tegen. De studie laat zien ‘dat zowel wadvogels als haaien en roggen van dezelfde plekken op de wadplaat en bijbehorende prooisoorten gebruik maken’.

Haaien horen bij de top van de voedselketen in de oceanen. Door hun verschillende rollen zijn ze heel belangrijk voor een gezonde balans van het leven in zee. Haaien eten vooral vissen, andere haaien, zeehonden en vogels, maar ook plankton en krill. Er zijn zelfs haaien die gespecialiseerd zijn in aas eten en dieren uit de bodem wroeten.

Wereldwijd zijn er zo’n 500 soorten haaien en 600 à 700 soorten roggen. Zo’n 33% van deze soorten wordt met uitsterven bedreigd. Haaien zijn – net als roggen – kraakbeenvissen (ze hebben dus geen graten), maar ze lijken biologisch meer op grote zoogdieren. Ze groeien langzaam, zijn op late leeftijd geslachtsrijp en krijgen weinig jongen. Daardoor groeien populaties langzaam en ze herstellen zich slecht na overbevissing.

Jaarlijks worden wereldwijd naar schatting honderd miljoen haaien gedood. Haaien worden massaal gevangen voor consumptie, zo worden haaienvinnen bijvoorbeeld gebruikt in dure, Aziatische soepen of gerechten. Het kraakbeen van de haai wordt gebruikt in middelen tegen spier- en gewrichtspijn. Ook het vlees van de haai wordt steeds vaker gegeten.