Jelle Reumer: Cognitieve dissonantie

We schijnen allemaal last te hebben van cognitieve dissonantie. Deze ziekte is een wanklank in je denken. "De vraag is hoe daarmee om te gaan", aldus columnist Jelle Reumer. Want hoe kan je genieten van het 'heerlijke weer' terwijl je weet dat 'die lekkernij een gevolg is van iets kwalijks'.

Lees hieronder de gehele column:

Laten we het eens hebben over de cognitieve dissonantie waar ik aan leid, en waar we eigenlijk allemaal last van hebben, meestal trouwens zonder dat we het merken. Maar eerst: wat is dit voor aandoening, en was er geen makkelijker term voor te vinden? Koorts en jeuk hebben we ook allemaal wel eens last van, en dat zijn woorden die iedereen snapt. Cognitieve dissonantie dus. Cognitief komt van cognitie, kennis. Het zit bijvoorbeeld ook in het Engelse re-cognize, her-kennen. En dissonantie geeft aan dat er iets mis is, net als in een muziekstuk een dissonant pijn aan je oren kan doen. Het is een wanklank. Cognitieve dissonantie is dus een wanklank in je denken.

De afgelopen weken is het heerlijk zonnig weer geweest. Wat hebben we ervan genoten. Lekker op een terrasje zitten, of gewoon op je balkon of in de tuinstoel genieten van het voorjaar. Maar tegelijkertijd horen we op de radio, zien we op TV en lezen we in de krant dat het klimaat steeds verder uit de pas loopt, dat de opwarming maar doorgaat, dat er steeds vaker schrikbarende overstromingen, bosbranden en hittegolven plaatsvinden waarbij mensen om het leven komen. De vraag is hoe daarmee om te gaan, met die wanklank tussen enerzijds het heerlijke weer en het genot van een zwoele avond in de tuinstoel, en anderzijds de kennis dat die lekkernij een gevolg is van iets kwalijks, van de intussen vrijwel onomkeerbaar geworden opwarming van de aarde.

En dan zit je evengoed in de tuinstoel, of je wandelt in het bos of langs een boerensloot. Je hoort vogels fluiten, de mezen piepen met hun fietspompjes, vinken slaan, zwartkoppen zingen en mussen tjilpen. En verdraaid, kijk eens, daar vliegt een koolwitje! Wat is de natuur toch mooi.

Bij thuiskomst tuimelt er een berichtje van Vogelbescherming in de mailbox: ‘Aanhoudende droogte funest voor vogels’. De natuur droogt uit en het aantal als voedsel beschikbare insecten en bodemdieren daalt schrikbarend. Dan kan die zwartkop nog zo mooi zingen en dat koolwitje nog zo vrolijk fladderen, de waarneming en de wetenschap rijmen niet met elkaar. Het vrolijke mezengetwitter lijkt een wanklank temidden van de teloorgang van de natuur. De vraag is wederom hoe daarmee om te gaan.

Je kunt je inzetten voor natuurbescherming. Je kunt lid of donateur worden van bijvoorbeeld Natuurmonumenten, Vogelbescherming, de Vlinderstichting of de Zoogdiervereniging; je kunt je als vrijwilliger opgeven om te helpen met inventariseren, maar ook dan gaat er iets mis. Naturalis publiceerde deze week een rapport over de soorten waarmee het in ons land slecht gaat; zelfs de NOS berichtte erover. Ik las daar: ‘Op de rode lijst staan soorten die uit Nederland zijn verdwenen of dreigen te verdwijnen. De lijst is heel incompleet, omdat er alleen soorten in staan waar veel gegevens over zijn.’

Weer een dissonant. We weten veel over de aaibare soorten: vogels, zoogdieren, vlinders en libellen. Maar hoe gaat het met de naaktslak? Met de pissebed? Met de miljoenpoot? Met de springstaart, de mijt, de spin en de nematode? Hier zit dus een gat in onze kennis, we weten het niet. En wederom de vraag: wat moeten we daarmee? Zou het helpen om de Vereniging voor Naaktslakbescherming op te richten? Of de Springstaartstichting? Een Actiegroep Red de Pissebed?

Bij cognitieve dissonantie helpt het al wanneer u het verschijnsel herkent. Dus geniet vooral van de voorjaarszon, maar weet ook dat het een twijfelachtig genoegen is. Geniet met volle teugen van de zingende zwartkoppen, maar weet ook dat er jonge koolmeesjes doodgaan van voedsel- en kalkgebrek. En daarmee is deze column ook een beetje een wanklank op uw zo vreedzame zondagochtend.