Koeling kerncentrale Zaporizja in gevaar, verwoesting Oekraïense dam is ecocide (update)

Alhoewel de reactoren al maanden stil liggen moeten deze nog wel gekoeld worden. Als dat langere tijd niet gebeurt kan nucleaire brandstof gaan smelten, waarschuwt het internationale atoomagentschap. Door het opblazen van de dam daalt het water in de Dnjepr bij de centrale met zo'n 5 centimeter per uur. Vanochtend vroeg stond het niveau op 16,4 meter. Als er geen water meer richting de centrale kan worden gepompt, is er nog een hoger gelegen vijver met koelwater. Hierin zit genoeg water voor enkele maanden. Directeur-generaal Rafael Grossi van IAEA heeft benadrukt de vijver met rust te laten omdat deze van vitaal belang is.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft een spoedvergadering belegd van de Nationale Veiligheidsraad om de noodsituatie te bespreken. Hij stelt dat Rusland de dam heeft verwoest en spreekt van terrorisme. Rusland beweert dat juist Oekraïne de dam heeft opgeblazen. Op beelden die rondgaan op sociale media zijn explosies te zien.

Water stroomt vanuit een waterreservoir naar de rivier Dnipro, richting de Zwarte Zee. De dam ligt ongeveer 60 kilometer ten oosten van de stad Cherson. Het gebied ten noorden van de Dnipro is in Oekraïense handen, het gebied ten zuiden van de rivier is in Russische handen. Gevreesd wordt voor grootschalige en gevaarlijke overstromingen. De Oekraïense gouverneur van de regio Cherson zei te verwachten dat het water "binnen vijf uur tot kritische hoogten zal stijgen" en heeft de evacuatie van mensen nabij de dam aangekondigd. Oekraïne gaat er vooralsnog van uit dat 16.000 mensen in die gebieden wonen, de Russische bezetter van 22.000.

De dam uit 1956 was 30 meter hoog en 3200 meter lang. Het grote reservoir levert water aan het schiereiland de Krim, dat in 2014 is geannexeerd door Rusland. Die watertoevoer kan in de problemen komen. De overstroming zou ook gevolgen kunnen hebben voor de situatie op het slagveld.

Vervuilde rivieren en grondwater, bodems bezaaid met granaatscherven en mijnen, lucht verontreinigd door giftige emissies van gebombardeerde chemische fabrieken risico's van radioactieve besmetting, verwoeste natuurreservaten en verbrande bossen. De oorlog in de Oekraïne heeft een enorme milieuschade aangericht, die op de lange termijn gevolgen zal hebben voor de gezondheid en humanitaire hulp. Deze vorm van ecocide - de grootschalige beschadiging, de vernietiging of het verlies van ecosystemen - wordt internationaal nog niet gezien als misdaad.

De verwoesting van de Kachovka-dam is de "grootste door mensen veroorzaakte milieuramp in Europa in tientallen jaren". Dat zei de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, die digitaal zijn opwachting maakte op een veiligheidsconferentie in Bratislava. Zelensky vergeleek de verwoesting van de belangrijke dam met de inzet van een massavernietigingswapen. 

Veel dieren in de Oekraïense regio Nova Kakhovka kunnen geen kant op door overstromingen na de verwoeste stuwdam. Lokale dierenbeschermers zetten reddingsacties op om huisdieren, maar ook koeien, varkens en wilde dieren te evacueren. De regio, met een kleine stad en twee dorpen, is rijk aan wilde dieren.

Lokale organisaties proberen dieren te redden uit benarde situaties. Soms zitten zij vast aan een ketting. Ook een dierentuin in de regio met ruim 300 dieren is getroffen. Volgens lokale media hebben de meeste dieren, afgezien van de ganzen en eenden, het niet overleefd. 

Karen Soeters van dierenbeschermingsorganisatie Pegasus zegt: "Naast het mensenleed zijn opnieuw ook dieren slachtoffer van deze oorlog. De situatie is schrijnend en er is dringend geld nodig om deze dieren medische hulp, onderdak en voer te bieden. De lokale vrijwilligers waar we contact mee hebben, doen enorm hun best om dieren uit benarde situaties te bevrijden en in veiligheid te brengen."

Het IAEA, dat permanent aanwezig is bij de kerncentrale, schat dat de koeling nog door kan gaan tot het waterpeil rond de 11 meter staat, mogelijk zelfs nog lager. Eerder meldde het atoomagentschap al dat er sowieso geen acuut gevaar is, omdat er genoeg koelwater is voor een aantal maanden. Het koelwaterreservoir bij de nucleaire faciliteit is namelijk nog volledig gevuld.

Wel maakt het IAEA zich zorgen over de veiligheid van dat reservoir vanwege de beschietingen rond de centrale. De reactoren zouden ook nog gebruik kunnen maken van het watersysteem van de nabijgelegen stad Enerhodar en in geval van nood zou de brandweer water kunnen brengen.

Bron: ANP, NOS en Le Monde, House of Animals