Laatste week: Klimaattop COP28 in Verenigde Arabische Emiraten (plus updates)

Voorzitter klimaattop: 'Valt of staat met de uitvoering' 
Voorzitter Sultan Al-Jaber noemde het akkoord "historisch" en prees de afgevaardigden voor hun samenwerking. "We kunnen nu echt zeggen dat we verenigd zijn geweest en echt hebben geleverd", zei hij. Hij voegde er ook een waarschuwing aan toe: hoe goed een akkoord is, staat of valt met de uitvoering.

Wopke Hoekstra noemt akkoord 'historisch' 
Eurocommissaris Wopke Hoekstra noemt het akkoord dat is bereikt op de VN-klimaattop "historisch". In een eerste reactie op X stelt de onlangs aangetreden klimaatman van de EU dat "we hebben bereikt wat we wilden": het maximum van 1,5 graden opwarming blijft met dit resultaat volgens hem binnen bereik. Het akkoord vormt bovendien "het begin van het einde voor fossiele brandstoffen", aldus Hoekstra.

De afspraken komen eigenlijk zo'n dertig jaar te laat, zei Hoekstra later tijdens de plenaire zitting op de klimaattop in Dubai. "Maar nu hebben we in elk geval de afspraak om onze ambitie te verhogen om de opwarming van de aarde te beperken en op het gebied van financiering."

Reactie Rob Jetten 
Het akkoord is volgens demissionair klimaatminister Rob Jetten een "belangrijk moment", schrijft hij op X. "Voor het eerst spreekt de wereld uit weg te bewegen van fossiele brandstoffen, is er een fonds voor klimaatschade en hebben we stappen gezet op adaptatie." Jetten had graag een ambitieuzer akkoord gezien, maar de gemiddelde temperatuurstijging blijft volgens hem hiermee beperkt tot 1,5 graden.

Verenigde Staten op klimaattop 
De landen kwamen in de klimaattop allemaal samen en hebben daarbij hun eigenbelang achtergelaten, vindt klimaatgezant John Kerry van de Verenigde Staten. "Ondanks de huidige crises wereldwijd kwam de wereld hier samen." "Iedereen kan natuurlijk paragrafen en zinnen vinden die ze liever anders hadden gezien", zegt hij ook op de klimaattop in Dubai. "Maar dit akkoord is positief. Dit verdient een felicitatie aan iedereen."

Op de klimaattop laten alle landen hun reactie horen op de overeenkomst die gesloten is. Als eerste was een vertegenwoordiger van kleine eilandstaat Samoa te horen. Die liet ook wat bezorgdheid horen over de deal, omdat er volgens haar een nog grotere stap nodig was. Ze kreeg een luid en lang applaus van de mensen in de zaal.

WWF: nog steeds ver verwijderd van afwenden opwarming aarde 
Het Wereld Natuur Fonds (WWF) noemt het besluit om geleidelijk af te stappen van fossiele brandstoffen "een belangrijk moment" maar hekelt het feit dat de landen er niet in zijn geslaagd consensus te bereiken over het volledig stoppen met steenkool. "Voor een leefbare planeet hebben we een volledige uitfasering nodig", zegt de klimaatman van het WWF, Manuel Pulgar-Vidal, in een reactie.

Volgens het WWF zijn we "nog steeds ver verwijderd van onze koers om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden Celsius en de ergste gevolgen van de klimaatcrisis af te wenden". Toch noemt de organisatie ook een lichtpuntje. "Na drie decennia van VN-klimaatonderhandelingen hebben landen eindelijk de aandacht verlegd naar de vervuilende fossiele brandstoffen die de klimaatcrisis aandrijven. Deze uitkomst moet het begin van het einde van het tijdperk van fossiele brandstoffen betekenen", meent Pulgar-Vidal.

Reactie van VN-chef António Guterres
VN-chef António Guterres heeft in een reactie op het slot van klimaatconferentie gezegd dat het tijdperk van de fossiele brandstoffen op een rechtvaardige manier moet eindigen. Hij verwelkomt de passage in de slottekst van de conferentie waar wordt opgeroepen minder fossiele brandstof te gebruiken en "een transitie weg van fossiele brandstoffen" in energiesystemen in te zetten.

Europarlementariër Eickhout: 'kraakhelder signaal'
Europarlementariër Bas Eickhout van GroenLinks ziet in de uitkomsten van de klimaattop "een kraakhelder signaal naar fossiele landen en investeerders: olie, gas en kolen zijn op hun weg naar buiten, duurzame energie heeft de toekomst". Eickhout ziet in de slottekst "een goed compromis". Eickhout tekent aan dat het tot nog toe nooit lukte om iets expliciets over fossiele brandstoffen zwart-op-wit te krijgen. "Dit is dus een gigantische stap voorwaarts", concludeert hij.

Eickhout is ook positief over doelen die zijn geformuleerd, zoals een verdrievoudiging van de hoeveelheid duurzame energie in de komende jaren. Net als voorzitter Sultan Al-Jaber benadrukt Eickhout dat het wel aankomt op de uitvoering. Hij noemt het "cruciaal dat landen dit vertalen in nieuwe nationale ambities, zodat ze daaraan gehouden kunnen worden". Hij had de oproep "nog wel iets scherper willen zien".
De EU zal de afspraken nu snel moeten verwerken in toekomstplannen, vindt Eickhout. "Europa kan niet meer om de hete brij heen draaien, ook wij hebben nu de plicht een eind te maken aan fossiel."

Milieudefensie heeft gemengde gevoelens over deal 
Milieudefensie vindt de uitkomsten deels bemoedigend en deels teleurstellend. "Het afstappen van fossiele brandstoffen is pure noodzaak om gevaarlijke klimaatverandering te stoppen en de planeet leefbaar te houden. Dat 198 landen het daarover eens zijn, is bemoedigend", laat de organisatie weten. "Wel is het teleurstellend dat niet besloten is tot een volledige afbouw van olie, kolen en gas."

Wat Milieudefensie betreft moet er nu "wereldwijd een rechtvaardige aanpak komen voor een zo snel en volledig mogelijk afbouwpad" voor fossiel." Essentieel is dat we ons niet laten afleiden door schijnoplossingen."

Olieland Saudi-Arabië 'dankbaar' met deal
Saudi-Arabië is "dankbaar" voor de overeenstemming die is bereikt op de klimaattop COP28. Het land, dat een van de grootste olieproducenten ter wereld is, zegt blij te zijn dat ieder land op zijn eigen manier kan werken aan het beperken van de opwarming van de aarde tot hooguit 1,5 graad.
"We moeten iedere kans om de uitstoot terug te dringen aangrijpen, ongeacht de bron. We moeten alle technologie inzetten om dit doel te kunnen bereiken", zei de Saudische afgevaardigde Albara Tawfiq mede namens andere Arabische landen.

Greenpeace: akkoord is kantelpunt, maar niet waterdicht 
Greenpeace ziet het akkoord dat op de klimaattop in Dubai is afgesproken als "een kantelpunt" maar denkt dat de klimaatcrisis met deze afspraken "nog lang niet is opgelost".

"Dubai gaat de geschiedenis in als het moment waarin de wereld afscheid nam van kolen, olie en gas. Het einde van de fossiele industrie is nu onvermijdelijk, maar helaas is het geen waterdicht akkoord", reageert Maarten de Zeeuw van Greenpeace. Volgens hem zwakken "schijnoplossingen zoals aardgas als transitiebrandstof" het akkoord af.

Greenpeace zegt de regeringen aan de gemaakte afspraken te zullen houden en doet ook aanbevelingen voor het nieuwe kabinet dat in Nederland gevormd zal worden. Het moet volgens de organisatie stoppen met fossiele subsidies, de gaswinning versneld afbouwen en de luchtvaart inkrimpen. "En 'de vervuiler betaalt' moet vastgelegd worden in een wet die zorgt dat de fossiele industrie gaat betalen voor alle klimaatschade die ze veroorzaakt", zegt De Zeeuw. "Want nu is het moment om woorden om te zetten in daden om het doel van 1,5 graad te halen."
 

In de concepttekst worden wel klimaatmaatregelen genoemd om de opwarming van de aarde te beperken, maar het gaat niet meer expliciet over het uitfaseren van fossiele brandstoffen, luidt de kritiek. Bovendien zou het eerder een soort verlanglijstje zijn, waaruit een land zelf kiest welke maatregel het wil doorvoeren. In eerdere voorlopige versies lag wel de mogelijkheid op tafel dat landen afspraken zouden maken over op termijn stoppen met fossiel.

De negatieve reacties had het voorzitterschap wel verwacht, verzekert Al-Suwaidi de aanwezige pers dinsdag. "We wilden het gesprek op gang brengen", zegt hij. "De tekst was een beginpunt. En nu weten we in elk geval waar landen hun grens trekken." Ook benadrukt hij dat er vooral een overeenkomst gevonden moet worden waar álle landen zich in kunnen vinden.

Het voorzitterschap is nu bezig met een nieuw concept voor de slottekst. Dat wordt niet voor 18.00 uur (lokale tijd) verwacht. Voorzitter Sultan al-Jaber had beloofd dat de COP28 rond deze tijd al afgerond zou zijn, maar dat is niet gelukt. De verwachting is dat de klimaattop uitloopt naar morgen.

De Spaanse vicepremier Teresa Ribera die de EU-landen vertegenwoordigt in Dubai noemt de tekst op sommige onderdelen zelfs "onacceptabel". Zij vindt dat deze klimaattop een keerpunt moet zijn om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad. Ze zegt nog veel dingen te missen in dit concept, dat de voorzitter van de top Sultan Al-Jaber deelde.

Hoekstra zegt dat hij ook goede elementen in de tekst ziet. Maar verder noemt hij het een onvoldoende. Hoekstra en Ribera hebben niet laten weten of ze bereid zijn om weg te lopen bij de onderhandelingen als deze versie op tafel blijft liggen op de klimaattop. De Ierse milieuminister Eamon Ryan zei volgens de Ierse omroep RTE wel dat de Europese Unie wegloopt van de onderhandelingen als deze versie niet verandert. Frankrijk en Duitsland zeggen ook teleurgesteld te zijn.

Een woordvoerder van de Verenigde Staten laat weten dat het land wil dat de tekst aangescherpt wordt. "We waarderen de moeite", begint een verklaring, maar uiteindelijk wil het land duidelijkere taal op het gebied van fossiele brandstoffen. Ook zouden "onnauwkeurigheden" in het financiële deel van de tekst staan, die verholpen moeten worden, schrijft de Verenigde Staten. Het is onduidelijk wat hier precies mee bedoeld wordt.

Klimaatorganisatie E3G vindt het zorgwekkend dat op het gebied van financiering "doelstellingen zijn afgezwakt". Ook lag eerder de mogelijkheid op tafel dat rijkere landen hun geld aan armere landen zouden verdubbelen, zodat zij zich daarmee konden voorbereiden op klimaatverandering. Dat is nu ook uit de tekst.

Politici en onderhandelaars zijn nog lang niet op weg naar huis, dat is volgens Eurocommissaris Wopke Hoekstra dinsdag op de klimaattop in Dubai erg duidelijk. "Maar er is in elk geval een ding dat telt en dat is het eindresultaat."

In plaats daarvan staat in de eindtekst dat de partijen het gebruik en de productie van fossiele brandstoffen willen verminderen "op een rechtvaardige manier". De bedoeling is wel om alsnog in 2050 de wereld klimaatneutraal te krijgen. Concreet staat er "netto nul", waarmee bedoeld wordt dat alle uitstoot van broeikasgassen die er dan nog is gecompenseerd wordt met bijvoorbeeld bomen of technologie die CO2 uit de lucht haalt.

Een woordvoerder van voorzitter Al-Jaber laat na de publicatie weten dat hij "vanaf het begin duidelijk is geweest over de ambities". Volgens hem weerspiegelt deze tekst dit en is het een enorme stap voorwaarts. "Nu is het in de handen van de partijen. We vertrouwen erop dat zij zullen doen wat het beste is voor de mensheid en de planeet."

Voor de publicatie van deze concepttekst verwachtte Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) dat het een slechte tekst ging worden. "Om te kijken hoe negatief de partijen reageren." Dit concept van de voorzitter werd eigenlijk al vroeg op maandagochtend verwacht, uiteindelijk is de tekst na 17.00 uur (lokale tijd) gepubliceerd. "Ik denk dus dat de voorzitter ook wel echt in zijn maag zat met Saudi-Arabië."
Het is vrij duidelijk dat Saudi-Arabië op deze top niets in de eindtekst wil over het uitfaseren van fossiel. De oliestaat is het directe buurland van de Verenigde Arabische Emiraten, waar de klimaattop plaatsvindt. In principe staat het einde van COP28 gepland op dinsdag, maar er wordt uitloop verwacht.

Klimaatorganisatie 350.org noemt dit concept een soort "onsamenhangend verlanglijstje", dat ver verwijderd is van de maatregelen die nodig zijn om de opwarming van de aarde te beperken. "De voorzitter laat een verontrustend gebrek aan leiderschap zien. Met name de toezeggingen om fossiele brandstoffen uit te faseren en hernieuwbare energie te verdriedubbelen zijn behoorlijk verzwakt", zegt Andreas Sieber van de internationale organisatie.

Op de een-na-laatste dag van de COP28 in de Verenigde Arabische Emiraten begint de tijd te dringen. Terwijl landen hiervoor optimistisch waren en herhaalden constructief in gesprek te zijn, is in de toespraak van Stiell nu ook dreiging te horen. Deze klimaattop moet alle landen helpen "om uit deze puinhoop te komen", benadrukt hij. Ook herhaalde hij dat de hele wereld toekijkt.

Volgens Stiell is het nu aan de landen om tot een "ambitieuze uitkomst" te komen. Hij hoopt dat het binnen de komende 24 uur gaat lukken. "Ik hoor vooral het verlangen om hier met íets weg te gaan."

De afgelopen dagen werd duidelijk dat de kans bestaat dat landen in Dubai met elkaar afspreken om fossiele brandstoffen te gaan uitfaseren om de opwarming van de aarde te beperken. Maar het is duidelijk dat hier nog geen consensus over is. Met name oliestaten lijken dit tegen te werken. Maatschappelijke organisaties wijzen er ook op dat bijvoorbeeld de Verenigde Staten wel voor een uitfasering pleit, maar de grootste oliestaat ter wereld staat ondertussen steeds meer olie- en gasvelden toe.

Er was twijfel ontstaan over het engagement van Argentinië onder Milei, een klimaatontkenner die de klimaatcrisis openlijk als "socialistisch bedrog" bestempelde. Hij zei eerder ook uit het Klimaatakkoord van Parijs te willen stappen omdat hij geen "voorschriften van buitenaf" duldt. Ook verklaarde hij niet van plan te zijn maatregelen te nemen om ontbossing tegen te gaan en de inheemse bevolking te beschermen.